De president van Europa is de weg kwijt. Charles Michel, in Nederland noemen we hem gewoon voorzitter van de Europese Raad, reist er op los, heeft een enorme begroting en is niet in staat om de vergaderingen van de 27 Europese regeringsleiders op een goede manier te leiden. In Franse, Duitse en Brusselse media wordt geklaagd dat Michel zich veel te presidentieel gedraagt.
Zo schrijft Le Monde dat de uitgaven van Michel en zijn team met meer dan 25 procent zijn gestegen. Voor komend jaar is 2,6 miljoen euro in de boeken opgenomen. De voorzitter is een echte globetrotter en reist er flink op los, hij gebruikt daarvoor meestal een privévliegtuig. Aan samen reizen doet hij liever niet. Zo moest commissievoorzitter Von der Leyen al een aantal keer een lijnvlucht nemen, terwijl Michel een eigen vliegtuig afhuurde. Afgelopen jaar heeft hij 26 keer een privévliegtuig gehuurd.
De interne Europese regels zeggen dat het huren van een vliegtuig mag, als er geen commerciële lijnvluchten beschikbaar zijn. Er is geen apart Europees vliegtuig, zoals landen wel een regeringsvliegtuig hebben. De kosten zijn nu dermate gestegen dat met name Polen, Duitsland en Italië opheldering hebben gevraagd.
Maar er is meer
Michel is een vrij chaotische voorzitter. Mette Frederiksen, de Deense premier klaagde na afloop van de EU-top in februari dat er geen enkele structuur in de vergadering zat. De Oekraïense president Zelensky was op bezoek en dat zorgde voor heel veel opwinding onder de regeringsleiders. Iedereen wilde een momentje met de president en sommige zoals de Italiaanse premier Meloni eiste zelfs een apart gesprek. Maar daarna kreeg Michel, toen Zelensky al lang weg was, de geest niet meer in de fles.
Het debat flitste heen en weer. Oude, al afgewezen, voorstellen kwamen weer op tafel en Michel greep niet in. Frederiksen raakte zo gefrustreerd dat ze er tijdens de vergadering wat van zei. Ook andere regeringsleiders, waaronder de Franse president vonden het een wanordelijke bijeenkomst en vroegen Michel om de leiding te nemen.
Dat is de kern van de kritiek: Michel is te weinig een dealmaker, zoals dat in Brussel wordt genoemd. Een man die het compromis, op het moment dat het er op aankomt, kan aanreiken. Hij cijfert zich zelf niet weg, maar wil vol in de schijnwerpers staan. In zijn team wordt er echter op gewezen dat Michel tijdens de nachtelijke onderhandelingen over de nieuwe begroting, die uiteindelijk vijf dagen duurden, het Michel was die elke keer met nieuwe voorstellen kwam. Anderen roemen Merkel en Macron die de gesprekken vlot trokken en ook premier Rutte speelde tijdens die top een grote rol.
Waarom gaat het niet goed?
Dat is niet alleen de schuld van Michel. Voorzitter (president) van de Europese Raad is een vrij onduidelijke functie. Ooit bedacht door politici als de voormalige Britse premier Tony Blair (die zichzelf wel als leider van de EU zag), maar daarna min of meer uitgekleed door de regeringsleiders. Het moet een oud-premier (of president) zijn. Eentje die het klappen van de zweep kent en weet wat de gevoeligheden tijdens zo’n Europese top kunnen zijn. Iemand die ook weet dat alle 27 leiders met een goed gevoel en een goed verhaal thuis moeten kunnen komen. Iemand die ze dat ook gunt.
De Belg Michel leek de ideale papieren te hebben. Hij had in eigen land een bijzondere coalitie geleid met de Vlaamse nationalisten in de regering en wist als Waal de boel redelijk bij elkaar te houden. Aangezien ze in België altijd blijven praten totdat er een aanvaardbaar compromis is, dachten de regeringsleiders met hem een prima kandidaat te hebben. Bovendien uit het Frans-sprekende deel, waar de Franse politiek altijd nauwlettend wordt gevolgd, waardoor de Franse president Macron dacht een extra pion te hebben. En, ook niet onbelangrijk, daardoor een tegenwicht tegen Duitse Ursula von der Leyen, waardoor de macht tussen Parijs en Berlijn op papier goed was verdeeld.
Maar de relatie tussen Von der Leyen en Michel was geen ‘match made in heaven’. Ze botsen voortdurend en vechten om aandacht. Michel reisde alleen naar China; Von der Leyen alleen naar de Verenigde Staten. Michel kwam niet op voor de voorzitter van de Europese Commissie toen ze werd gedwongen op een sofa plaats te nemen tijdens een gezamenlijk bezoek aan de Turkse president Erdoğan.
En in januari, twee weken voor een officiële top tussen Oekraïense ministers en een groot aantal Eurocommissarissen, reist Michel opeens naar Kyiv. Strikt formeel heeft hij het recht, want in het verdrag van Lissabon staat dat de voorzitter van de Raad zich ook met het buitenlands beleid van de EU mag bemoeien, maar het komt vooral over alsof hij telkens weer bezig is om Von der Leyen de loef af te steken.
Wat nu?
De kans dat Michel na afloop van zijn huidige termijn terugkomt is uitgesloten. In november 2024 is het voorbij en dan zal hij een andere baan moeten zoeken. Dat is ook de meest gehoorde klacht; de voorzitter is bezig om een nieuwe job te vinden en daardoor minder bezig met zijn huidige functie.
Hij is niet de enige waarbij de toekomst onzeker is. Ook Ursula von der Leyen is allerminst zeker van verlenging volgend jaar. Voor beide functies wordt overigens altijd de naam van Mark Rutte genoemd. Hij zegt altijd de baan als voorzitter van de Raad helemaal niet te willen en als het dan toch moet liever voorzitter van de Europese Commissie te worden, maar het allerliefst blijft hij gewoon premier van Nederland.
Volgende maand, in mei, zal het Europees Parlement debatteren over de kwestie.
Lees meer geo-politieke analyses, hardnekkige geruchten en veel Europees nieuws in onze wekelijkse nieuwsbrief Brussels Peil van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon). Een abonnement is gratis, dus schrijf je hier in!
