2022 was het jaar waarin Brussel zijn tanden liet zien aan lidstaten die het niet zo nauw nemen met onze democratische waarden. Tot opluchting van de Europese Commissie. Jarenlang moest Brussel machteloos toekijken hoe landen als Polen en Hongarije steeds autocratischer werden. Welke rechtsstaatdossiers zouden spannend kunnen worden volgend jaar? Brusselse Nieuwe zet ze voor jou op een rijtje.

Hongarije

De Hongaarse premier Viktor Orbán kreeg het zwaar te verduren vorig jaar. Op korte tijd zag hij bijna 5,8 miljard euro uit het Coronaherstelfonds en 7,5 miljard euro uit het Cohesiefonds voor zijn land in rook opgaan. Een stevig prijskaartje voor zijn hobby’s als het inperken van de rechterlijke macht en het sjoemelen met Europese subsidies.

In een politieke eindstrijd waarbij Orbán zijn veto dreigde te gebruiken tegen nieuwe steun aan Oekraïne, ging hij uiteindelijk toch strijdend ten onder. Wel wist hij nog een korting van zo’n 1 miljard euro op de cohesieboete binnen te slepen. Daarnaast wist Orbán het tot een akkoord te schoppen over uitstel van executie voor het geld uit het Europese coronaherstelfonds. Als Hongarije het geld uit die pot nog wil zien, moet het eerst 27 hervormingen doorvoeren die de rechtsstaat moeten herstellen en corruptie moeten tegengaan. Of het land van plan is mee te gaan in deze Brusselse eisen, blijft spannend. De deadline voor een gelijkaardige regeling voor het geld uit het Cohesiefonds heeft het land immers bijlange na niet gehaald.

Polen

Het tweede land dat dit jaar zware klappen van Brussel kreeg, is Polen. Ook daar kwam de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht door de jaren heen steeds meer in het gedrang. De Europese Commissie legde het land daarom een boete van 1 miljoen euro op voor elke dag dat het weigerde om rechtstaathervormingen door te voeren. Dat bedrag liep in de tussentijd op tot zo’n 400 miljoen euro. Bovendien zag het er even naar uit dat ook Polen kon fluiten naar zijn geld uit het Coronaherstelfonds.

Uiteindelijk willigde Warschau de eisen van Brussel toch in en ontving het coronageld. Maar voor de Polen was dat niet voldoende: vlak voor de jaarwisseling stapten zij naar de Europese rechter omdat ze vonden dat de opgelopen boete van 400 miljoen euro ook moest vervallen. In de tussentijd houdt Brussel dat bedrag gewoon in op andere EU-subsidies voor Polen, totdat het land de boete betaalt. In 2023 zullen over deze smak geld de gemoederen ongetwijfeld nog hoog oplopen.

Zweden

Of de EU die strengheid kan volhouden, blijft vooralsnog spannend. Dat heeft alles te maken met Zweden: het land dat dit semester voorzitter van de Raad is. In deze instelling zijn de 27 EU-lidstaten vertegenwoordigd. De huidige Zweedse regering geniet immers gedoogsteun van de uiterst rechtse Zweedse Democraten, een partij die de rechtse regeringen van Polen en Hongarije best sympathiek vindt.