Keer op keer bewees premier Orbán dat hij het niet al te nauw neemt met de Europese democratische waarden. Brussel legde Hongarije hierom een hele resem aan anticorruptie- en rechtsstaatshervormingen op. De Europese Commissie klonk opgelucht: eindelijk had ze een drukmiddel gevonden om de Hongaren in de pas te doen lopen. Als het land de hervormingen niet voltooide, kon het fluiten naar zijn 5,8 miljard euro uit het coronaherstelfonds en zijn 7,5 miljard euro uit de cohesiefondsen. 

“Dit is de enige manier om tegenwicht te bieden aan dit soort rechtsstaatsproblemen”, vertelt Europarlementariër Thijs Reuten (PvdA). “We hebben gezien dat praten niet lukt. Je moet autocraten raken waar het pijn doet: in de portemonnee.”

Politieke knokpartij

Eind vorige maand werd duidelijk dat Hongarije de deadline voor de hervormingen niet gehaald had. Maar Orbán bleek niet vies van een stevige politieke knokpartij. Op zijn beurt gebruikte hij zijn veto om dan maar een nieuw steunpakket van 18 miljard euro aan Oekraïne en een minimumbelasting voor multinationals te blokkeren. De lidstaten en de Europese Commissie speelden de hete aardappel vervolgens nog een paar keer naar elkaar door totdat gisternacht toch ineens het verdict viel: Hongarije trekt zijn veto’s in. Europese diplomaten zouden een voorakkoord hebben gesloten.

Daarvoor krijgen de Hongaren wel zo’n 1 miljard euro korting op hun sanctie uit het cohesiefonds. Ook zijn de andere lidstaten akkoord moeten gaan met Hongarijes plannen voor het coronaherstelfonds. Let op: dat betekent niet dat Hongarije de 5,8 miljard euro uit het herstelfonds sowieso krijgt. Maar als de lidstaten niet snel hun goedkeuring hadden gegeven over de Hongaarse investeringsplannen van het coronageld, had het land dit geld nooit meer kunnen krijgen. 

“Weerzinwekkende chantage”

GroenLinks-Europarlementariër Tineke Strik reageert tevreden op de uitkomst: “De EU-landen verbinden zich eindelijk aan financiële consequenties tegen de ondermijning van de rechtsstaat door Orbáns regime. Nu is het zaak dat de Europese Commissie zeer scherp de ontwikkelingen in Hongarije volgt en geen geld vrijgeeft voordat oprechte en ingrijpende hervormingen zijn uitgevoerd.”

Thijs Reuten noemt het “een goede dag voor de Europese waarden en de rechtsstaat”. Voor hem had de financiële straf wel heel wat hoger mogen liggen. “Het is een begin, maar ik loop daarom niet over van enthousiasme. Ik ben wel heel blij dat de steun voor Oekraïne er nu komt. Het was een weerzinwekkende vorm van chantage hoe Orbán hen gegijzeld hield.” Reuten moet wel eerst nog zien of de deal gaat standhouden: “Dat valt altijd te bezien wanneer je zaken doet met een autocraat.” Maar zoals de deal er nu staat, vindt hij het “zeker een nederlaag voor Orbán.”