Van het idee dat Europa te ingewikkeld is om te begrijpen moeten we echt eens af, vindt Robbert Baruch, voormalig kandidaat-lijsttrekker voor de PvdA bij de Europese verkiezingen en de strateeg achter de campagne ‘Europa. Best belangrijk’. “Mensen zeggen dat Europa zo ingewikkeld is, maar als je ze vraagt hoe een gemeenteraad werkt, weten ze het ook niet”, vertelt hij. Een probleem registreert Baruch echter wel: de Nederlander weet vaak niet welke beslissingen op Europees niveau genomen worden – en welke niet.
Het begint bij begrijpen welke rol de Europese Unie speelt in de Nederlandse samenleving. Baruch: “Je moet er ook niet te veel van maken”, zegt hij. “Het is niet zo dat Europese Unie van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat ons leven regisseert, dat moeten we trouwens ook helemaal niet willen. Maar als je wil begrijpen welk doel de Europese Unie heeft, is het belangrijk je te realiseren dat Nederland en de Europese Unie onderdeel zijn van de Europese geschiedenis, zo moeten we er ook naar kijken.”
Om de plek van Nederland in Europa en binnen de Europese Unie te begrijpen is kennis van die Europese geschiedenis volgens Baruch cruciaal. Die kennis is er volgens hem nu niet, vooral omdat het geschiedenisonderwijs op school tekortschiet. Baruch: “Het onderwijs is voor een groot deel nationaal georiënteerd. Als het al over de grenzen heen kijkt, dan gaat het over West-Europa, en dan met name de twee Wereldoorlogen en de Koude Oorlog. Dan krijg je gewoon een heel beperkt beeld van Europa. Door te beginnen met een geschiedenis van het hele continent en de rijken die Europa domineerden en de gemeenschappen die er woonden, krijg je meer begrip.”
Discussie
Het beperkte geschiedenisonderwijs is slechts een deel van het probleem, constateert Baruch. “In de Tweede Kamer wordt gedaan alsof Europese problemen of wereldproblemen in Nederlands opgelost kunnen worden: alsof Nederland alleen in een eigen universum bestaat. Zo wordt de discussie al snel op de verkeerde manier gevoerd. Er wordt niet gekeken naar wat de internationale of historische dynamiek is, maar alleen naar wat Nederland wil. Althans, een gedeelte van de Kamer.”
Dat die discussie op een verkeerde manier wordt gevoerd ligt volgens Baruch niet aan de complexiteit van de Europese Unie. “Je moet je afvragen of het een probleem is als mensen bestuurslagen niet begrijpen”, zegt hij. “Nogmaals: hoe een gemeenteraad werkt, weten ook maar weinig mensen. Maar politieke professionals moeten doen wat de kerntaak is van politiek: hun achterban betrekken bij de discussie over macht en daarover rekenschap afleggen. Je moet ze lokaal betrekken bij een discussie over het oplossen van een Europees probleem als de vluchtelingenproblematiek, maar dan wel binnen de juiste context. Door daarentegen te doen alsof Nederland allerlei problemen (omtrent stikstof, vluchtelingen, financiële problematiek) op zijn eentje gaat of kan oplossen, ondermijnt men niet alleen het vertrouwen in de nationale, maar ook in de Europese politiek.”
Volgens Baruch zijn niet alleen politici verantwoordelijk. “Ook journalisten, lobbyisten en activisten plaatsen problemen als de vluchtelingencrisis veel te weinig in een internationaal perspectief”, zegt hij. “Voor iedereen met een politieke functie zou centraal moeten staan dat de kerntaak van politiek niet het hebben van een mening is, of het uitoefenen van macht, maar het in stand houden van de democratie. Het is daarom van belang mensen te betrekken bij Europese discussies en niet te doen alsof Europese kwesties op lokaal niveau opgelost kunnen worden.”
Daarom pleit Baruch ervoor om vooral de discussie levend te houden: “Je moet die Europese discussie levend houden door de discussie lokaal te voeren, maar tegelijkertijd duidelijk te maken dat er een groter verband is en andere belangen zijn. Laat de procedures over aan de politieke professionals en voer de discussie over waarden, en binnen de juiste context.”
