Een motie van Joost Sneller (D66) zette het Presidium, het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer, in oktober 2023 aan het werk. En deze week kwam het bestuur van de Tweede Kamer met een uitgewerkt plan voor hoorzittingen van nieuwe ministers. Voordat ze beëdigd worden door de koning moeten ze naar de Tweede Kamer.
De link naar het stuk is op het moment van schrijven dood, maar in de tekst van het persbericht staat zo’n beetje de opzet. Dat wordt: een hoorzitting per departement (dus bewindspersonen per onderwerp sámen), vier minuten inleiding, één vraag per fractie en dit alles georganiseerd door de Kamercommissies. Er wordt geen schriftelijk verslag van gemaakt, maar het is wel terug te zien. Er is achter de schermen wel over geruzied. De PVV en de partij van Pieter Omtzigt NSC stemden in oktober nog voor, maar hebben inmiddels grote bezwaren. Misschien heeft het iets van doen met hun voorgenomen kabinetsdeelname, waardoor ook bewindspersonen van eigen huize het vuur aan de schenen kan worden gelegd.
Wraak
Knallend politiek vuurwerk, zoals elke vijf jaar te zien is in Straatsburg, over een nieuwe Europese Commissie zal het niet opleveren. De Tweede Kamer mag immers geen consequenties aan de hoorzittingen verbinden, want ministers worden benoemd door de Kroon. Da’s anders in de EU. Het Europees Parlement laat bij de benoeming van Europees Commissarissen traditioneel zijn tanden zien. Na de hoorzitting vindt er voor de camera een evaluatie plaats en moet tweederde vóór stemmen.
De Hongaarse en de Roemeense kandidaat-Commissarissen trokken zich in 2019 al terug na een onderzoek naar hun financiële belangen. En de Franse minister Sylvie Goulard overtuigde haar voormalige collega’s niet in de hoorzitting. In Frankrijk speelden er verdenkingen van fraude, waardoor de grootste Europese fractie tegen haar voordracht stemde. Gefluisterd werd dat het wraak was van de Europese volkspartij (EVP) voor Macron’s blokkade van Manfred Weber en Frans Timmermans, de winnaars van de Europese verkiezingen. De Europese Raad koos onverwachts de relatief onbekende Ursula von der Leyen als Commissie-voorzitter. Macron’s kandidaat Goulard overleefde de stemming niet en werd vervangen door Thierry Breton.
Controle
Dat soort taferelen gaan we komend najaar weer meemaken, wanneer de nieuwe Eurocommissarissen worden gegrild. Ook tussentijds moeten er trouwens EP-hoorzittingen zijn, zoals voor Hoekstra. Zou de Tweede Kamer zo krachtig zijn, had dit de afgelopen maanden nogal wat hebben betekend voor het leeglopende kabinet-Rutte, waarin steeds nieuwe bewindspersonen aantreden.
De Tweede Kamer lijkt ondertussen de afspraak vergeten die het tien jaar geleden maakte over hoorzittingen: Destijds besloot het Presidium over interventies in de Europese hoorzittingen. In het rapport staat: ‘De vaste Kamercommissie Europese Zaken zou de nieuwgekozen Nederlandse Europarlementariërs [voor de hearings in het najaar van 2014] vraagsuggesties kunnen doen en hun collega-parlementariërs in andere landen kunnen aanmoedigen dezelfde insteek te kiezen’. Denk aan toezeggingen van kandidaat-Eurocommissarissen over het serieus nemen van de rol van nationale parlementen en hun mogelijke subsidiariteitsbezwaren, waar Europarlementariërs nog wel eens meesmuilend over doen. Gezien het belang dat de formerende partijen hechten aan parlementaire controle op de Europese Unie, zal dat afgestofte Presidiumbesluit uit 2014 bij de EU-woordvoerders vast goed in de smaak vallen.
Praktijkprofessor Europa van de Haagse Hogeschool Mendeltje van Keulen (cartoon) was griffier Europese Zaken bij de Tweede Kamer. Zij kijkt wekelijks voor Brusselse Nieuwe in de brievenbus van de Tweede Kamer naar de post uit Brussel. Elke week de column van Mendeltje van Keulen in je mailbox ontvangen? Abonneren kan hier voor slechts 4 euro in per maand. Daarmee levert u een bijdrage aan de onafhankelijke journalistiek en opinie over Europese zaken die Nederland raken.
