Column Cijfers en feiten | Maakt het nieuwe EU-beleid landbouw echt duurzamer?

Elke week schrijft oud-hoofdeconoom van de Sociaal Economische Raad (SER) Marko Bos voor Brusselse Nieuwe een column over financiële zaken.

3 min. leestijd
Bron foto: iStock

Met het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is nog steeds veel geld gemoeid: bijna een derde van de EU-begroting. Maar sinds vorig jaar moet dat geld doelgerichter worden ingezet, om bijdragen van boeren aan verduurzaming te belonen. Dan kan het gaan om klimaat, om biodiversiteit, om water- en bodemkwaliteit en om landschapsbeheer. Daarom is de eerdere hectarepremie in tweeën gesplitst: een deel basispremie met striktere voorwaarden en een deel prestatiegerichte beloning in het kader van zogeheten eco-regelingen.

De lidstaten zijn verplicht om een aantal van die eco-regelingen aan te bieden – maar welke precies, dat mogen zij zelf bepalen en vastleggen in hun eigen Nationale Strategische Plan. Dat betekent dus ruimte voor variatie in het GLB, al naargelang nationale voorkeuren en regionale omstandigheden. En boeren kunnen uit dat nationaal getinte aanbod zelf een keuze maken.

Klimaat onvoldoende bewaakt

Oftewel leidt deze ook tot een ‘groener’ GLB? Dat heeft de Europese Rekenkamer onderzocht. Daar concluderen ze dat de nationale plannen wel wat ‘groener’ zijn dan het GLB in de voorgaande periode, maar nog niet sporen met de milieu- en klimaatambities van de EU.

De lidstaten hebben de ruimte voor meer flexibiliteit zeker benut. Het was aan de Europese Commissie om de milieu- en klimaatambities te bewaken en dat is niet erg gelukt. Dat komt mede door onvoldoende duidelijke GLB-doelstellingen en het gebrek aan passende indicatoren en gemeenschappelijke definities. Op enkele uitzonderingen na hebben de lidstaten in hun plannen geen streefdoelen of schattingen opgenomen.

Daarom kon de Commissie maar op één punt – de toename van biologisch bebouwde grond – meten in welke mate de nationale plannen bijdragen aan de streefdoelen van de Green Deal. En de grafiek laat zien dat het halen van dat streefdoel – op een kwart van het landbouwareaal wordt in 2030 biologisch geteeld – buiten bereik blijft.

Eco-regelingen in Nederland

Een studie van Roel Jongeneel (Wageningen UR) kleurt het beeld verder in voor specifiek het nieuwe Nederlandse systeem van eco-regelingen. Hij concludeert dat de eco-regelingen helpen om de EU-betalingen aan boeren meer prestatiegericht te maken, maar dat de kosteneffectiviteit beter kan.

In een reactie op het rapport van de Rekenkamer aanvaardt de Europese Commissie de aanbevelingen voor een deel. Maar ze willen niet vooruitlopen op besluiten over het na 2027 te voeren GLB. Dat is inderdaad aan de nieuwe Commissie – die daarmee maar voortvarend aan de slag moet om de benodigde hervormingen nog te kunnen opnemen in haar voorstellen, volgend jaar, voor de nieuwe meerjarenbegroting.