Het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB), dat financiële steun voor boeren voorziet, is misschien wel de belangrijkste Brusselse subsidiepot. Het GLB vormt dan ook bijna een derde van de totale EU-begroting voor 2021-2027. 

Maar hoewel het nieuwe GLB meer mogelijkheden biedt voor een groenere landbouw, worden deze volgens de Europese Rekenkamer onvoldoende benut in de strategische GLB-plannen van de afzonderlijke lidstaten. In die plannen werkt elke lidstaat concreet uit hoe het EU-geld in eigen land precies besteed moet worden. Daarbij hebben de lidstaten relatief veel vrijheid.

Te weinig ambitie

“Het GLB is groener geworden, maar vergeleken het verleden hebben we geen grote verschillen gezien in de landbouwplannen van de lidstaten”, vertelt Rekenkamerlid Nikolaos Milionis. “Wij concluderen dat de landen de ambities van de EU op vlak van klimaat en milieu niet voldoende hebben toegepast op het nationale niveau.”

De Rekenkamer onderzocht de strategische plannen van verschillende lidstaten in detail. Daarbij concludeert de Rekenkamer dat de nationale plannen wel enige vergroening laten zien, maar niet de grote toename in ambitie die de Europese Commissie voor ogen had. Zo maken de meeste lidstaten gebruik van uitzonderingen en uitstelmogelijkheden bij milieuvoorwaarden.

Ook Nederland schiet tekort

De nationale plannen zijn bovendien niet goed afgestemd op de doelen van de Europese Green Deal. De bijdrage aan bijvoorbeeld het terugdringen van pesticiden blijft onduidelijk. “Het halen van de Green Deal-doelen hangt grotendeels af van acties buiten het GLB”, staat te lezen. Ook hebben lidstaten, op enkele uitzonderingen na, geen schattingen gemaakt van de manier waarop hun plannen bijdragen aan deze doelen.

Alleen voor biologische landbouw kon de Commissie een concrete schatting maken: de plannen zouden leiden tot 10 procent biologisch landbouwareaal in 2027. Dit is echter nog ver verwijderd van het Green Deal-doel van 25 procent in 2030.

Het rapport laat zien dat ook Nederland worstelt met het concreet maken van zijn bijdrage aan de Green Deal-doelstellingen. Net als veel andere lidstaten heeft Nederland in zijn strategisch plan geen nationale streefcijfers opgenomen voor belangrijke milieudoelen, zoals het terugdringen van pesticidegebruik. Alleen voor biologische landbouw heeft Nederland een bijdrage geschat. 

Spanningen door boerenprotesten

Het rapport komt op een gevoelig moment, kort na grootschalige boerenprotesten in verschillende EU-landen. In reactie op de protesten heeft de Commissie onlangs al enkele milieuvoorwaarden versoepeld. De Rekenkamer waarschuwt echter dat deze versoepelingen de milieu- en klimaatvoordelen van het nieuwe GLB verder kunnen tenietdoen.

Ook de Europese Ombudsvrouw Emily O’Reilly maakt zich zorgen over deze snelle versoepeling. Ze is een onderzoek gestart om te kijken of de Commissie het besluit volgens de regels heeft genomen. Zo kijkt ze of de Europese Klimaatwet niet werd geschonden. De Ombudsvrouw is haar onderzoek begonnen na een klacht van de milieuorganisaties Client Earth en Birdlife Europe. De clubs waren boos omdat de boeren aan tafel zaten, terwijl de milieuverenigingen niet gehoord werden.