Eind deze maand begint de VN-klimaattop (COP28) in Dubai. In de aanloop daarnaar heeft het internationale energiewaakhond (IEA) in de World Energy Outlook 2023 de tussenstand opgemaakt. De gemiddelde temperatuurstijging op aarde bedraagt nu 1,2 graad. Beperking van de opwarming tot 1,5 graad acht het IEA lastig, maar nog steeds mogelijk. Maar daarvoor zijn dan wel forse intensiveringen van klimaatbeleid nodig.
Hoopgevend
Hoopgevend vindt het IEA de snelle opkomst van zonne-energie en van elektrische auto’s. Dat zijn de trekkers van de nieuwe, op schone energie gebaseerde economie. Fossiele energie voert wereldwijd voorlopig nog de boventoon, maar het aandeel van kolen, olie en gas in de mondiale energievoorziening is op weg naar 2030 aan het dalen.
Als grootste producent én consument van kolen bepaalt China het beeld voor een belangrijk deel. Het land is verantwoordelijk voor een derde van de mondiale CO2-uitstoot. Maar een omslag is gaande. Na jaren van snelle uitbreiding van de fysieke infrastructuur schakelt het land nu over op een lager groeitempo met minder inzet van fossiele energie. Hernieuwbare energie komt sterk op. In 2022 was China verantwoordelijk voor rond de helft van de nieuwe capaciteit aan wind- en zonne-energie, en voor meer dan de helft van de nieuwe elektrische voertuigen wereldwijd.
En hoe staat Europa ervoor?
Met de beleidsvoornemens in het Fit for 55-pakket heeft de EU belangrijke stappen gezet op weg naar net zero: een CO2-uitstoot in 2050 van per saldo nul. Maar dan moeten de goede voornemens wel werkelijkheid worden.
Daarbij is de EU ook sterk afhankelijk van derde landen. De grafiek, ontleend aan de World Energy Outlook, maakt dat duidelijk. De rechterhelft laat zien hoever de polsstok van de productiecapaciteit voor verduurzaming van de energievoorziening van de EU reikt, in 2022 (donkergroen) en bij staand beleid in 2030 (lichtgroen). De blauwe punten geven de ambities van de EU weer voor versterking van de strategische autonomie. Bij de fabricage van warmtepompen zal de EU goed in de eigen behoefte kunnen voorzien; bij zonnepanelen blijft de EU in hoge mate afhankelijk van China.
Rechts geeft de grafiek de verdeling van de voor de energietransitie relevante productiecapaciteit over de wereld weer. China heeft een dominante positie verworven in de productie van zonnepanelen en van windturbines. Bij lithium, belangrijk voor batterijen, vormen Australië en Chili potentieel grote leveranciers. Dat is belangrijk om voor de energietransitie minder van China afhankelijk te worden.
Strategische autonomie betekent niet onafhankelijkheid van landen buiten de Europese Unie (derde landen). Het betekent wel het vermijden van een grote afhankelijkheid van één bepaald land. Want dat maakt kwetsbaar.
Van gas uit Groningen tot de klimaatplannen van Eurocommissaris Wopke Hoekstra: elke vrijdag ontvang je een overzicht van de ontwikkelingen in Nederland en Brussel op dit terrein.
