De geschiedenis ontrolt zich vaak geleidelijk, in kleine stappen vooruit, opzij en soms achteruit. En zo nu en dan lopen we aan tegen een kantelpunt, een beslissende wending van de geschiedenis. Denk aan de atoombom. Na Oppenheimer en Hiroshima slaat in de wereldpolitiek nucleaire afschrikking de maat.

(On)omkeerbare kantelpunten

Een ander kantelpunt. In Polen heeft het volk gesproken, en de verenigde oppositie tegen PiS een meerderheid bezorgd. PiS is nog volop aan het tijdrekken, maar voor het einde van het jaar zal een regering-Tusk aantreden. Die wil de inbreuken op de rechtsstaat en op de onafhankelijkheid  van de rechtspraak, publieke instellingen en de media zo snel mogelijk ongedaan maken.

Dat zal niet meevallen, omdat de PiS-regering tot het laatst toe maximaal gebruikmaakt van de mogelijkheid om partijleden in publieke functies te (her)benoemen. Nog jarenlang zit het land opgescheept met partijdige opperrechters en een incompetente centrale bankier. Maar in principe kan de erfenis van acht jaar PiS-heerschappij ongedaan worden gemaakt.

In Hongarije daarentegen moeten we na dertien jaar Orbán en ‘illiberale democratie’ vrezen dat inmiddels een onomkeerbaar kantelpunt is gepasseerd. En of het verzet van Oekraïne tegen Rusland voor Europa uiteindelijk een kanteling ten goede of ten kwade brengt, is nog ongewis. Maar het antwoord op die vraag is mede afhankelijk van de steun die de EU kan en wil bieden.

Leven op aarde

Kantelpunten manifesteren zich niet alleen in de politiek, maar ook in het natuurlijk leefmilieu. Voorbij een bepaalde mate van vervuiling of verstoring raken ecosystemen ontregeld. Ingrijpende maatregelen zijn nodig om mondiale kantelpunten zoals het smelten van de ijskap van Groenland en het omleggen van zeestromen in de Atlantische Oceaan te voorkomen.

Deskundigen waarschuwen dat dergelijke kantelingen grote gevolgen voor het leven op aarde hebben. Met het Verdrag van Parijs heeft de wereldgemeenschap uitgesproken de opwarming van de aarde tot 1,5-2°C te willen beperken. Dat streven is tot nu toe volstrekt onvoldoende belegd met beleidsvoornemens, laat staan met effectieve maatregelen.

Zeven procent

Gaat de VN-klimaattop (COP28) de omslag in de internationale klimaatdiplomatie brengen? Onderstaande grafiek, aangereikt door het Network for Greening the Financial System, een groep van 127 centrale banken en financiële toezichthouders, zou moeten helpen.

Uit de scenario’s die dit netwerk heeft opgesteld komt naar voren dat de baten van effectief klimaatbeleid – in de vorm van vermeden schade – veel hoger zijn dan de kosten ervan. De wereld kan zo op termijn zeven procent aan welvaart winnen. Zo’n business case laat je toch niet aan je voorbijgaan?

Van gas uit Groningen tot de klimaatplannen van Eurocommissaris Wopke Hoekstra: elke vrijdag ontvang je een overzicht van de laatste ontwikkelingen in de nieuwsbrief Klimaat & Energie. Abonneer je hier.