De Europese Unie staat op de drempel van een nieuw tijdperk: Tot 2027 explodeert de begroting. Dankzij de corona-herstelfondsen valt bijna twee keer zoveel geld te verdelen onder de lidstaten dan in de vorige periode: krap tweeduizend miljard euro. Veel van dat geld zit in Eurobonds: geleende miljarden waar de Europese landen gezamenlijk garant voor staan.

Het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer, Alexander Brenninkmeijer, kijkt met een bezorgde blik in de toekomst. Zelf heeft hij zijn ontslag al ingediend. Met 70 jaar is het tijd voor zijn pensioen. Maar hij weet nu al dat zijn opvolger een belangrijke taak krijgt om in de gaten te houden of die vele miljarden juist besteed worden. 

Rechtsstatelijkheid

‘Dit systeem is er niet op ingesteld dat landen welbewust aansturen op verkeerde bestedingen’, zegt Brenninkmeijer in Den Haag voor een kort bezoek aan de Tweede Kamer om het jaarverslag van de Europese Rekenkamer over 2020 toe te lichten. ‘De Europese Commissie moet de plannen corona-herstelplannen beoordelen en het is aan de lidstaten om het geld zinnig te beoordelen. Wij toetsen slechts achteraf’.

Daarom dat de Europese Rekenkamer een beroep doet op de Commissie. Er is behoefte aan ‘doeltreffende controles’ van de Europese middelen. ‘Hoe voorkomen we corruptie?’, vraagt Brenninkmeijer zich af. Daarom is het volgens hem zo belangrijk om de uitbetaling van Europese gelden te koppelen aan hoe het gaat met de rechtsstaat in landen als Polen en Hongarije. ‘Rechtsstatelijkheid draait ook om corruptiebestrijding’, zegt hij 

Risicovol

Als het jaarverslag over 2020 een voorbode is voor de toekomst, dan is inderdaad voorzichtigheid geboden. Bijna 60% van de uitgaven van vorig jaar beoordeelt de Europese Rekenkamer als ‘risicovol’. Het gaat om subsidies die landen of bedrijven op basis van declaraties ontvangen uit Europese fondsen. Procedures zijn vaak ingewikkeld waardoor de kans op fouten groot is. Onbewuste fouten, of bewuste.

Op basis van een steekproef schat Brenninkmeijer dat 4% van het bestede geld inderdaad verkeerd is besteed. Bonnetjes kloppen niet of bestedingen blijken niet binnen de vooraf vastgestelde doelstellingen te vallen.

Twee Tweede Kamerleden

‘Misschien dat het goed is om hier meer tijd aan te besteden’. Met een verontschuldigende blik op haar gast sluit de voorzitter van de vaste Kamercommissie Financiën Judith Tielen het gesprek met Brenninkmeier al na een minuut of 40 weer af. Hij zit aan het eind van de middag klaar voor een briefing van de Tweede Kamer. Maar de bankjes van de volksvertegenwoordigers blijven angstwekkend leeg. ‘Excuses dat we hier met minder mensen waren dan verwacht’, zegt Tielen in de praktisch lege zaal.

Slechts twee Tweede Kamerleden zijn komen opdagen in de Thorbeckezaal, nota bene de grootste commissiezaal die de Tweede Kamer rijk is: Olaf Ephraim, een afgescheiden Forum-lid en Agnes Mulder (CDA). Die laatste kwam binnen toen de speciaal uit Luxemburg gereisde Brenninkmeier zijn meeste sheets al behandeld had in een privécollege aan Ephraim.

‘De Kameragenda gooide de boel overhoop’, verklaart voorzitter Tielen de massale afwezigheid van haar collega’s. De waan van de dag blijkt belangrijker dan het onderzoek naar de juiste besteding van de bijna 200 miljard euro die de Europese Unie in 2020 uitgaf.