António Costa, president van de Europese Raad, heeft een plan bedacht om de toetredingsonderhandelingen van Oekraïne en Moldavië te beginnen. Beide landen voldoen inmiddels aan de technische eisen voor het ingang zetten van dit proces, maar er is één obstakel. Alle 27 lidstaten moeten namelijk instemmen met de start van deze onderhandelingen, en Hongarije ligt dwars. Viktor Orbán, premier van Hongarije, gebruikt zijn vetorecht om Oekraïne buiten de EU te houden. Omdat de toetreding van Oekraïne en Moldavië aan elkaar is gekoppeld, moet ook Moldavië pas op de plaats maken.

Costa wil deze Hongaarse blokkade omzeilen en oppert om de onderhandelingen te beginnen via een gekwalificeerde meerderheid, in plaats van unanieme instemming. Hoewel alle lidstaten ook met dit plan moeten instemmen, ligt de drempel voor Hongarije dan lager — zo is de gedachte.

Europese top

Als de onderhandelingen over de toetreding eenmaal zijn geopend, kunnen beide landen alvast beginnen met hervormingen. Dat levert tijdwinst op. Ook verwacht Costa zo de druk op Orbán op te voeren om uiteindelijk toch in te stemmen met EU-uitbreiding. De Europese Commissie is positief over het plan en laat via een woordvoerder weten dat het voorstel “zeker moet worden uitgezocht”. Het ligt vandaag ook op tafel tijdens de informele Europese top in Denemarken. Die top volgen we via onze liveblog.

Tweede Kamer niet enthousiast

In het Tweede Kamerdebat voorafgaand aan deze informele EU-top zei demissionair minister-president Dick Schoof dat het kabinet geen voorstander is van Costa’s voorstel. Hoewel hij de Hongaarse blokkade onwenselijk vindt, ligt volgens hem de oplossing niet in het overslaan van formele stappen. Unanimiteit moet een vereiste blijven, zo luidt de stelling die Nederland al sinds jaar en dag inneemt. Een hooggeplaatste EU-diplomaat stelt dat de regels niet veranderd moeten worden tijdens het spel: “Costa zou deze kwestie bij Orbán moeten neerleggen, en niet bij de 26 andere lidstaten”. Een motie die na afloop van het debat werd ingevoerd om vast te houden aan het huidige besluitvormingsproces werd dan ook aangenomen. 

Ook Auke Zijlstra, Europarlementariër van de PVV, verzet zich tegen het idee. Hij benadrukt dat het opheffen van vetorecht in strijd is met de Europese uitbreidingsverdragen. “Dit recht is bindend gemaakt om de minder machtige EU-landen, bijvoorbeeld Hongarije, te beschermen. Het is dan ook Orbán’s goed recht om zijn veto te gebruiken, om welke reden hij dit ook doet.” 

Meerderheid Europees Parlement

Wie wel enthousiast is over het plan van Costa is Europarlementariër Thijs Reuten. Hij vraagt, net als de meerderheid van het Europees Parlement, al jaren om de uitbreidingsonderhandelingen te kunnen starten via een gekwalificeerde meerderheidsstem. Volgens hem hoeven lidstaten niet bang te zijn dat ze controle verliezen, want het uiteindelijke besluit over toetreding blijft unaniem. “Lidstaten misbruiken hun vetorecht om hun onderhandelingspositie in andere kwesties te versterken, en frustreren zo onnodig het toelatingsproces”. Reuten vindt dan ook dat er financiële en politieke consequenties verbonden moeten worden aan Orbán’s gedrag.

Meer weten over het plan van om de Hongaarse veto te omzeilen? Abonneer je dan nu op de Nieuwsbrief Democratie en Rechtsorde. Daarin praat Yves Lacroix je elke twee weken bij over de laatste ontwikkelingen op gebied van rechtsstaat, democratie en mensenrechten.