Morgen is het zover. Dan staat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen voor het eerst sinds de Europese verkiezingen voor het Europees Parlement voor haar jaarlijkse State of the European Union-speech. Een moment om de stand op te maken. Hoe staat het ervoor met de EU? En wat zijn de grootste uitdagingen? Maar een politicus is geen politicus als er niet ook een beetje op de eigen schouders wordt geklopt, dus kijkt ze morgen ook terug op wat ze bereikt heeft.

Schouderklopjes

De Commissie zette alvast een aantal prestaties op een rij. Denk aan het handelsverdrag met Zuid-Amerika genaamd Mercosur, er ligt een politieke overeenkomst, maar EU-landen en het Parlement moeten zich er nog over buigen. Niet iedereen is even blij met de overeenkomst als Von der Leyen zelf. Ook de defensieplannen van de Commissie vinden we terug in het prestatielijstje. Meer geld voor Europese defensie-bedrijven en extra leningen om EU-landen meer te laten investeren in hun leger.

En als afsluiter (de hele lijst vind je hier), de handelsdeal met de Verenigde Staten. De Commissie bracht stabiliteit en zekerheid voor Europese burgers en bedrijven, maar ook daar zijn twijfels over. Is de Amerikaanse president Donald Trump wel betrouwbaar genoeg om zich aan de afspraken te houden? En heeft de EU wel hard genoeg gevochten tegen de torenhoge tarieven die Trump de EU op wilde leggen?

Wat vindt de rest?

Maar een State of the European Union-speech (SOTEU) gaat niet alleen om de Commissievoorzitter. Fracties in het Europees Parlement mogen ook hun zegje doen en lang niet iedereen ziet het net zo rooskleurig in als Von der Leyen zelf. Ze kreeg voor de zomer zelfs een motie van wantrouwen op haar bord, een die ze weliswaar overleefde, maar meer dan ooit aantoonde hoe fragiel haar positie is geworden.

De Groenen, de fractie waar GroenLinks en Volt bij aangesloten zijn, spreken de dag voor de SOTEU van een bewogen jaar met vage handelsdeals, geweld in Gaza, hittegolven en een wankelend vertrouwen van burgers in de Europese instanties. Von der Leyen moet daarom inzetten op een sociaal en veilig Europa. Investeren in defensie zonder mensen in de portemonnee te raken en vooral Ngo’s met rust laten. De socialisten sluiten zich daarbij aan, maar wijzen de dag voor de SOTEU ook op de aankomende begrotingsonderhandelingen. Het leven is duur geworden, ook voor Europese instanties. Dat maakt het moeilijker voor Brussel om geld uit te geven. En daar komt nog eens het terugbetalen van grote Europese leningen rond de coronapandemie bij. Von der Leyen moet dus met duidelijke plannen komen.

Leiderschap?

NSC-Europarlementariër Dirk Gotink wil morgen leiderschap zien. “Deze zomer hebben we gezien wat het betekent om economisch afhankelijk te zijn. Het zogenaamde akkoord met de VS was vooral een dictaat waar de EU te weinig tegen in te brengen had”, zegt hij. Leiderschap en visie zijn dus nodig om de “stagnerende Europese economie uit het slop te kunnen trekken.”

Het wordt moeilijk voor Von der Leyen, want waar de een haar met de teugels in handen wil zien, wil de ander dat ze de teugels loslaat. Bert-Jan Ruissen bijvoorbeeld, Europarlementariër voor de SGP, vindt dat zij, en daarmee Brussel, zich met te veel zaken bemoeien. “De macht concentreert zich steeds meer bij Von der Leyen zelf. Bovendien is er weinig transparantie. Daardoor kunnen wij als Europarlementariërs onze taak niet volledig naar behoren uitvoeren.”

“In plaats van prioriteit te geven aan kernverantwoordelijkheden zoals voedselzekerheid of asielbeleid, profileert ze zich te veel op defensie”, zegt BBB-Europarlementariër Sander Smit bijvoorbeeld. “Terwijl de Europese Unie hier geen primaire bevoegdheden heeft. Met het praten over troepeninzet in Oekraïne ging ze te ver. De Commissievoorzitter mag niet de rol van veldmaarschalk op zich nemen.”

De planning

Wil je de State of the European Union-speech van Von der Leyen zelf volgen, dan wordt het op tijd opstaan. Om 9 uur wordt ze in het Europees Parlement verwacht en kan ze van start gaan. Daarna volgen de fracties in het Europees Parlement met hun commentaar.

Brusselse Nieuwe is er in levenden lijve bij en houdt je vanaf morgenvroeg op de hoogte in een speciaal liveblog.