Sommige Witboeken hebben veel effect. Het bekendst is die van Jacques Delors over de interne markt, maar ook dat uit 2017 over de toekomst van Europa leidde tot reuring. De meest recente Witboeken gaan ook over Europa’s toekomst, maar vanuit een destijds ondenkbaar perspectief: dat van onze veiligheid. Vorig jaar februari ging een Witboek over economische veiligheid. De Commissie zette hoog in: een verplichte exporttoets, bijvoorbeeld, en het monitoren van uitgaande investeringen in gevoelige sectoren als halfgeleiders en AI. Enkele weken geleden vatte de Commissie de reacties samen in een aanbeveling.
Over het EU witboek over veiligheid van clouds, satellieten en het “internet of things”, kortom: digitale veiligheid vond het kabinet dat de Commissie ook niet moet overdrijven met regels en sturing uit Brussel. In totaal kwamen er uit alle EU-landen 400 reacties.
Inmiddels zijn we een jaar later en waar het vorig jaar in de EU nog ging over economische veiligheid, gaat het nu over een Europese krijgsmacht. Het Witboek Defensie, werd deze week gelekt. Gelukkig maar, want premier Schoof praat er al binnenkort over met zijn 26 collega’s, op de Europese Raad van 20 maart. En wat moet hij dan namens het kabinet en de Kamer gaan inbrengen?
De pen
In het Witboek gaat het volgens de gelekte tekst over soldaten, artillerie en luchtverdediging. Van het eerste hebben de EU-landen samen genoeg, maar aan het tweede ontbreekt het, net als aan vrachtvliegtuigen en inlichtingensystemen. Daarin zijn we afhankelijk van de VS, zoals bekend geen trouwe bondgenoot meer. Ook is de vraag hoe we dat allemaal gaan betalen, want tech en wapens zijn duur – is dat geld er al of moeten we het lenen? Dat werd gedoe in de coalitie: het kabinet stuurde er naar aanleiding van de motie-Eerdmans over Re-Arm Europe alvast een voorlopig standpunt over. Zodra het Witboek uit is, komt er volgens de regels een ‘schriftelijk overleg’. Binnen 30 dagen moeten de Kamerfracties opschrijven wat ze vinden, de regering reageert en dan gaat er een brief terug naar de Europese Commissie.
Witboeken zijn dus voer voor Haags gesprek na publicatie. Maar ook ervoor, want deze pagina’s ideeën komen niet uit de lucht vallen. Ze worden geschreven in Brusselse gebouwen, door diplomaten die werken voor de Europese diplomatieke dienst. Daarbij werken ze nauw samen met ambtenaren die werken voor de Europese Commissie, want als het over economie, handel en transport gaat, heeft die de pen vast. In al die gebouwen werken ook landgenoten, die je kan bellen of mailen over wat ze doen.
Indien ze die ingangen van landgenoten (maar ook andere bekenden) in Brussel slim gebruiken, zijn ministeries al vroeg op de hoogte van nieuwe voorstellen. Bij een vorig Europees plan voor veiligheid onder de titel Strategisch Kompas, liep die beïnvloeding goed.
Invloed
Hoe is Nederland nu eigenlijk betrokken in die schrijffase van het EU Witboek Defensie? Dat vroeg GroenLinks-PvdA woordvoerder Noordkamp de regering begin februari. Dat was trouwens in een Kamerdebat over de NAVO, dus misschien hebben EU-watchers het gemist.
Minister Brekelmans gaf al een glimp. Het kabinet lobbyde voor een Witboek met aandacht voor het faciliteren van investeringen door de Europese Investerings Bank en van pensioenfondsen, banken en verzekeraars die vaak nieuw zijn in defensie. Op een rol van de Nederlandse maritieme sector en veiligheid op zee. En het kabinet waarschuwt alvast dat er niet teveel Europese regels, tegen staatssteun of voor milieunormen bijvoorbeeld, in de weg zitten bij het opschalen van de productie. Komende woensdag, als het Witboek uitkomt, zullen we lezen of deze beïnvloeding succes heeft gehad.
