Volgende week vindt de eerste milieu-bijeenkomst van 2023 plaats. Ter voorbereiding van de grote dag werd gisteren gedebatteerd in de Tweede Kamer. Uit een document van deze vergadering blijkt dat Nederland het oneens is met een aantal nieuwe regels voor watervervuilende stoffen.  

Sommige van deze stoffen zouden “al in het milieu zijn verspreid”, waardoor er “geen zicht is op realistische mogelijkheden om de norm binnen de gestelde termijn te halen”. Minister Mark Harbers en staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat zullen hier dan ook met hun Europese collega’s over in discussie gaan.

Meer en strenger

De nieuwe normen zijn voorgesteld door de Europese Commissie binnen de zogenoemde ‘kaderrichtlijn water’. Hieronder vallen regels voor de bescherming van zowel grond- als oppervlaktewater tegen schadelijke stoffen. Deze stoffen zijn op verschillende lange lijsten gezet, waarbij er voor elke stof(groep) een milieukwaliteitsnorm is opgesteld. Deze norm geeft de maximale waarde aan die er van de desbetreffende stof mag worden aangetroffen. Wanneer deze overschreden wordt, is een lidstaat verplicht de vervuiling aan te pakken.

Om te zorgen dat de lijsten up-to-date blijven, worden ze elke zes jaar aangepast. Maar dat is niet altijd snel genoeg. De Commissie wil daarom sneller aanpassingen kunnen doorvoeren, zonder daarvoor de wet aan te passen. Dit zou ervoor zorgen dat de lijsten makkelijker kunnen worden aangepast aan nieuwe wetenschappelijke inzichten.

Het voorstel dat nu op tafel ligt, is ook onderdeel van de Europese klimaatplannen (Green Deal) en een plan om de vervuiling van de lucht, water en bodem tot nul terug te brengen. De normen zijn dan ook een stukje strenger geworden. Op de lijst voor oppervlaktewater worden zo’n 23 stoffen toegevoegd. Dit zijn vooral gewasbeschermingsmiddelen, geneesmiddelen en industriële stoffen. Hieronder vallen straks ook 24 PFAS-stoffen, een groep veelgebruikte, nauwelijks afbreekbare chemicaliën die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Ook wordt voor een aantal stoffen de norm aangescherpt.

Onuitvoerbare termijn

Het kabinet erkent dat actie nodig is: veel water voldoet namelijk nog lang niet aan de normen. In het document schrijft zij dan ook het voorstel te ondersteunen, maar “wel een aantal punten onder de aandacht te willen brengen bij de Commissie”.

Harbers en Heijnen mogen tijdens de bijeenkomst van de milieuministers onder andere duidelijk gaan maken dat volgens Nederland sommige stoffen al zodanig zijn verspreid dat er “geen zicht is op realistische mogelijkheden om de norm binnen de gestelde termijn te halen”. Wanneer deze termijn niet ruimschoots wordt verlengd, is het mogelijk dat burgers, bedrijven en overheden sommige activiteiten dichtbij water niet meer kunnen uitvoeren. “Juist in een dichtbevolkt land met grote maatschappelijke opgaven is realisme van belang”, schrijft het kabinet.

Daarnaast zou volgens Nederland verbetering van de waterkwaliteit – wat betreft moeilijk weg te krijgen stoffen – vooral moeten voortkomen uit preventie. Dit zou, aldus het kabinet, gedaan kunnen worden door “grondige risicoanalyse” bij de toelating van deze stoffen en de aanpak van de “bron”.

Medestanders

Naar verwachting staan Harbers en Heijnen volgende week niet alleen. Meerdere lidstaten zouden zich zorgen maken of de nieuwe normen wel haalbaar zijn. Daarnaast zouden sommige landen zich ook zorgen maken om de extra kosten voor monitoring. Deze worden geschat op tussen de 15 en 36 miljoen euro voor de hele Europese Unie.

Net als Nederland, vinden meer landen het overigens een stapje te ver gaan als de Commissie straks zelf normen mag aanpassen zonder officiële wetswijziging. Wanneer dit er toch doorheen komt, is het aan Harbers en Heijnen de taak hier wel zekere voorwaarden aan te verbinden, zoals extra tijd voordat nieuwe besluiten over normen in werking treden. In hoeverre zij dat voor elkaar krijgen, zal volgende week blijken.