Visvangst is een winstgevende zaak voor Nederland. Nederland staat op de vierde plaats in de lijst van lidstaten waar de meeste vis gevangen wordt. Enkel de Spanjaarden, Denen en Fransen vissen er nog harder op los. Ngo’s trekken echter al jaren aan de alarmbel: onze honger naar vis vormt een zware aanslag op het zeeleven. In overeenstemming met de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties nam de Europese Unie zich daarom voor om tegen 2020 een einde te maken aan illegale visserij. Een doelstelling die niet gehaald werd.

Op verzoek van het Europese Parlement ging de Europese Rekenkamer, het orgaan dat de werking van Europese instellingen controleert, daarom na of de lidstaten wel genoeg doen tegen illegale visvangst.

Minder goede controles

Toen een onderzoek uit 2005 aantoonde dat 11 tot 19 procent van de vis op het bord van de Europeaan illegaal gevangen was, schoot de Europese Commissie wakker. Door een systeem in het leven te roepen, zette de Commissie de lidstaten aan het werk om hun visserij beter te controleren. “Hierbij moeten we denken aan controles die nagaan of er met correct materiaal gevist wordt. Ook moet in kaart gebracht worden waar vissers hun vis vangen, waarna moet gecontroleerd worden of vissen op die plaatsen ook toegelaten is”, verduidelijkt Rekenkamerlid Eva Lindström.

Maar het controlesysteem loopt niet helemaal goed. “Dat systeem wordt verzwakt door grote kwaliteitsverschillen tussen de controles die lidstaten uitvoeren: het ene land controleert beter dan het andere land.” Voor visuitvoer naar de Europese Unie kan dat ervoor zorgen dat exporteurs op zoek gaan naar plaatsen waar minder goed gecontroleerd wordt om zo hun illegale vis toch op de Europese markt te krijgen”, gaat Lindström verder.

Zwakke schakels

Wanneer de Rekenkamer gevraagd wordt bij welke lidstaten deze zwakke schakels juist zitten, zoekt het Rekenkamerlid ongemakkelijk naar een diplomatisch antwoord: “Het is niet aan mij om hier publiekelijk landen aan de schandpaal te nagelen. Graag verwijs ik u door naar de vijftien lidstaten waarmee de Commissie actieplannen opstelde om de controles te verbeteren.”

Nederland is daar één van. Toen de Europese Commissie tussen 2015 en 2019 de visserijcontroles bekeek, was ze niet tevreden. Er kwamen grote tekortkomingen aan het licht bij de controle op de weging, registratie en traceerbaarheid van de vangsten in Denemarken, Ierland, België en Nederland. Deze tekortkomingen zorgden ervoor dat er meer gevist werd dan toegestaan. Vissers konden hierdoor ook onjuiste hoeveelheden visvangst doorgeven aan de controleurs.

In haar vandaag uitgekomen rapport bekritiseert de Rekenkamer onder meer het feit dat de sancties die lidstaten opleggen aan vissers die de wet overtreden erg uiteenlopend zijn. “We zagen dat boetes in sommige gevallen zo laag zijn dat het voor vissers goedkoper is om de boetes te betalen dan hun vismethodes aan te passen”, benadrukt Lindström. De gemiddelde boete varieert van 200 euro in Cyprus, Litouwen en Estland, tot 7000 euro in Spanje.

Ouderwets

Het feit dat de visserij-administratie in veel lidstaten nog steeds niet digitaal, maar via papier verloopt, is ook een doorn in het oog van de Rekenkamer. Desondanks ontwikkelde de Europese Commissie hier in 2019 al een Europees IT-systeem voor. Tot op heden maakt echter geen enkele lidstaat hier gebruik van. De argumentatie? Zolang niet elke lidstaat deelneemt, zullen er altijd zwakke schakels blijven bestaan. Dus dan doen we het liever zelf. De Commissie heeft daarom voorgesteld om het gebruik van dit IT-systeem te verplichten voor alle lidstaten.

Desondanks is Nederland één van de enige lidstaten die zelf al een IT-systeem ontwikkelde om de administratie efficiënter te maken. Als het goed is, mag het ook gezegd worden.