Terwijl Oekraïne en Moldavië tijdens de Europese top waarschijnlijk een stapje dichter bij EU-lidmaatschap zullen komen, hadden de leiders van Servië, Noord-Macedonië en Albanië zich bijna afgemeld voor de bijeenkomst met de Europese leiders. Hoe dat komt? De landen uit de Westelijke Balkan wachten al enkele jaren op toetredingsonderhandelingen met Brussel, maar die worden bemoeilijkt en zelfs geblokkeerd met een vetostem door EU-lidstaat Bulgarije. Dat land wil dat Noord-Macedonië eerst toegeeft dat zijn taal en identiteit een recent verschijnsel zijn. Bulgarije zegt met andere woorden: we hebben een gemeenschappelijk verleden en jullie horen bij ons. Komen de Europese leiders een stap verder tijdens de Balkanbijeenkomst voorafgaand aan de top van vandaag?
Update: De Europese leiders zijn overeengekomen dat de onderhandelingsgesprekken met Albanië en Noord-Macedonië over EU-lidmaatschap per direct moeten beginnen, dat laat voorzitter Michel niet weten met een persconferentie, maar via een woordvoerder. Er wordt nog gezocht naar een oplossing voor de blokkering door Bulgarije. De Europese leiders willen het toekomstperspectief op lidmaatschap voor de Westelijke Balkan kracht bijzetten op drie manieren: 1) socio-economische voordelen van het lidmaatschap al in werking stellen tijdens de onderhandelingen 2) de landen al per domein gedeeltelijk betrekken in de EU-beleidsvorming 3) de reisdocumenten bijstellen zodat het gemakkelijker is om vanuit de Westelijke Balkan de EU in te reizen. Premier Mark Rutte stelt: “Het is nooit gemakkelijk als het gaat om de Balkan, maar ik denk dat er volgende week een doorbraak zal zijn. Bulgarije zet stappen”. Over het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne stelt Rutte: “Ik was bang dat de Commissie dit zou overhaasten, maar ik moet zeggen dat ik ongelijk had: de Commissie heeft een weloverwogen beslissing gemaakt.”
In de wachtrij vol teleurstelling
De Bulgaarse blokkade is slechts één teleurstelling op weg naar EU-lidmaatschap voor de landen uit de Westelijke Balkan. Inmiddels heeft het Europees Parlement ingestemd met het verlenen van de status van kandidaat-lidmaatschap aan Oekraïne en Moldavië. Dat terwijl Servië, Noord-Macedonië en Albanië nog weinig vooruitgang boekten op weg naar lidmaatschap. Kosovo en Bosnië en Herzegovina worden zelfs gepasseerd in het verkrijgen van een kandidaat-lidmaatschap.
Leden van de sociaaldemocratische fractie (S&D) in het Europees Parlement hebben daarom gezamenlijk de Europese Raad, de leiders van de 27 EU-lidstaten, gewezen op het belang van een uitbreiding naar de Westelijke Balkan. “De agressieve invasie van Oekraïne door het Russische regime heeft het geweld op het Europese continent doen terugkeren. In deze tijd van instabiliteit, waarvan sommigen vrezen dat hij overslaat naar de Westelijke Balkan, moet de Europese Unie terugvallen op haar sterkste geopolitieke middel: uitbreiding”, aldus Europarlementariër Thijs Reuten (PvdA).
Hoopvol of toch hopeloos?
Bij de aanvang van de bijeenkomst gingen de Europese kopstukken met verschillende verwachtingen de zaal in. Voorzitter van de Europese Raad Charles Michel was optimistisch: “Dit is een beslissend moment voor Europa. Er is politieke bereidheid, van beide kanten, om de banden met de Westelijke Balkan te versterken. Topprioriteiten zijn Albanië en Kosovo. Bosnië en Herzegovina moet dan weer een einde maken aan de politieke onrust in het land.”
Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid Josep Borrell was dan weer erg teleurgesteld: “We zijn niet waar we hadden moeten zijn met de Westelijke Balkan. Vandaag hadden de onderhandelingen met Albanië en Noord-Macedonië moeten starten. Ik ben teleurgesteld en ik deel de teleurstelling van veel mensen. Dingen gaan niet goed, we moeten zien of we hieruit kunnen komen. Het probleem is Bulgarije. We zien nu hoe unanimiteit ons in de weg kan staan.”
