Minister Hoekstra houdt Europaspeech in Maastricht (Foto: Maurice de Heus)

Auteur: Yves Lacroix

De zaal was gevuld met senioren en lokale politici, zoals raadsleden en wethouders. Verder was de burgemeester van Maastricht aanwezig en jongeren, die naar eigen zeggen “op vrijwillige basis gekomen waren.” Eerder die dag ging de minister al in gesprek met burgers over de vraag hoe het nu verder moet met de EU, in Studio Europa (Maastricht).

Ondanks de wil van het Europees Parlement om de EU te hervormen, was de kijk op Europa van de minister, en daarmee ook het kabinet, terughoudend. Hier een greep uit de halfuur durende speech van Hoekstra:

Rusland

Op de dag dat Rusland haar Dag van de Overwinning vierde en president Poetin de NAVO de schuld gaf van zijn invasie van Oekraïne, moest de speech natuurlijk beginnen met de Russische kwestie. “De realiteit is dat Rusland een volstrekt ongerechtvaardigde oorlog voert tegen een onschuldig land”, begon Hoekstra. Rusland zou hiermee de stabiliteit van het Europese continent ernstig bedreigen. “Onze manier van leven, onze veiligheid en vrede, onze mensenrechten en onze persvrijheid staan onder grote druk. We hebben te maken met een krachtmeting tussen democratie en autocratie”, volgens de minister. 

Defensie

Dat bracht de minister tot zijn eerste punt over Europese samenwerking. Defensie. “De taak van iedere regering is de veiligheid van haar burgers”, ging Hoekstra verder. De invasie van Oekraïne heeft, volgens de minister, inzicht gegeven in hoe kwetsbaar die veiligheid is. Het kabinet onderstreept daarom nogmaals het belang van de norm van twee procent, een afspraak onder NAVO-landen om minstens twee procent van het bruto binnenlands product aan defensie uit te geven. 

Daarnaast zou de EU meer moeten samenwerken op het gebied van defensie. Nu zijn er zo’n dertig verschillende tanksystemen onder de bondgenoten. “Daardoor wordt samenwerking moeilijker”, aldus Hoekstra.

Europa op het wereldtoneel

Om een grotere rol in de wereld te kunnen spelen moet Europa niet alleen haar defensie op orde hebben, maar ook een grotere geopolitieke speler worden. “Een geopolitiek Europa kan landen als Rusland en China in toom houden.” Dat kan volgens de minister als de EU onafhankelijker wordt van andere marktspelers. Zo moet Europa ervoor zorgen dat het niet meer afhankelijk is van grondstoffen en materialen uit autocratische landen. Denk daarbij aan gas en olie uit Rusland, maar ook chips uit China. 

Ook zou de EU meer achter haar lidstaten moeten staan. Hij greep daarbij terug naar het moment waarop Litouwen toestond dat Taiwan een kantoor opende in haar land en te maken kreeg met pesterijen van China, waarna de EU geen diplomatieke stappen tegen China ondernam.

Belangrijk ook is het vetorecht van de EU-lidstaten. Op een aantal domeinen is het voor lidstaten mogelijk om een voorstel van tafel te schuiven, ook al is dat land de enige tegenstander van het voorstel. Voor Hoekstra mag het vetorecht op het nemen van sancties en in kwesties als mensenrechten verdwijnen. De Europese besluitvorming zou daardoor sneller moeten verlopen. 

Rule of law

Ook is de EU, volgens de minister van Buitenlandse Zaken, geen supermarkt. “Voor de rechtsstaat bestaat nooit een opt-out of ja-tenzij-”, zei de minister. “Wie niet wil, kan geen aanspraak maken op de voordelen van de Unie.” Hoekstra duidde hiermee op landen als Polen en Hongarije, waarvan de laatste onlangs nog dreigde een sanctiepakket tegen Rusland te vetoën. 

Verdragswijziging

Het woord verdragswijziging kwam niet voor in de speech van Hoekstra. Terwijl dit de afgelopen dagen een van de meest gebruikte woorden in Brussel was. Het viel journalist en presentator van de middag, Annette van Soest, op. “Ik vind dat je juist moet beginnen bij die zaken die burgers belangrijk vinden”, antwoordde Hoekstra. Hij greep daarbij terug naar punten als migratie, economie en een politieke unie. Een duidelijk ‘ja’ of ‘nee’ bleef uit. 

Volgens Hoekstra zijn de problemen die Europese burgers aankaarten ook zonder verdragswijziging op te lossen. Nu voor een verdragswijziging gaan, betekent vooruitlopen op de feiten, volgens de minister. Verdragswijziging is een paardenmiddel, aangezien alle parlementen binnen de EU dat moeten goedkeuren. Hoekstra wil het doel, meer voor de burgers betekenen, simpel bereiken. ”Je moet vooral de problemen oplossen. Laten we niet aan de achterkant beginnen.” 

Het antwoord leek verdacht veel op de stelling die tien Europese lidstaten maandagochtend innamen. In een intern discussiestuk, in handen van Politico.eu, spraken landen, waaronder Denemarken, Estland, Finland en Zweden het volgende uit: “Terwijl we geen mogelijkheden uitsluiten, steunen we op dit moment geen ondoordachte en voorbarige voorstellen voor verdragswijziging. We hebben een Europa dat werkt, en we hebben geen institutionele hervormingen nodig om resultaat te leveren.”