Met een prijskaartje van zo’n 50 miljard euro per jaar gaat ongeveer een derde van de EU-begroting naar het cohesiefonds. Het doel van deze gigantische Brusselse pot is eenvoudig: armere Europese regio’s een leuk zakcentje geven om hen te helpen een economische inhaalbeweging te maken. Daarbij gaat het om subsidies voor het aanleggen van een terminal voor vloeibaar aardgas (lng) tot het renoveren van wegen.

Eén van de voornaamste regels bij het uitdelen van het cohesiegeld is dat het leeuwendeel van de pot naar de regio’s moet gaan waar het bbp per per hoofd van de bevolking minder dan 75 procent van het EU-gemiddelde bedraagt. Door deze regio’s te vergelijken met de andere EU-regio’s kunnen onderzoekers nu nagaan hoe doeltreffend het cohesiefonds is. Bij het onderzoek werd gebruikgemaakt van enquêtes die het inkomen van huishoudens in kaart brengen. Deze enquêtes gaan terug tot 1989.

Goed nieuws en slecht nieuws

Eerst het goede nieuws: de cohesiefondsen hebben wel degelijk voor een economische inhaalbeweging van de armere regio’s gezorgd. De onderzoekers toonden aan dat in de regio’s die in aanmerking kwamen voor geld uit het fonds de economische groei en het doorsnee besteedbaar inkomen van huishouden erop vooruitgingen. Ook zorgde het cohesiegeld voor meer banen en investeringen.

Maar zorgwekkend is dat deze vooruitgang niet dezelfde is in alle inkomenslagen van de regio’s. De onderzoekers zagen dat vooral de rijkere huishoudens door het fonds erop vooruitgingen. Bij de onderlaag van de samenleving waren de positieve effecten zelfs zo goed als nihil. 

De ongelijkheid zou daarom gestegen zijn binnenin de regio’s die cohesiegeld ontvingen. En juist die ongelijkheid binnenin regio’s, en niet tussen regio’s, is één van de voornaamste oorzaken van ongelijkheid in de EU. Zo onderstrepen de onderzoekers dat de rijkste tien procent uit de armste EU-regio’s steevast rijker zijn dan de armste tien procent uit de rijkste regio’s. 

Hogeropgeleiden

De onderzoekers hebben echter geen uitsluitend oordeel geveld over de reden waarom de rijkere huishouden meer voordeel haalden uit de cohesiefondsen. Wel geven ze enkele hypotheses. Zo beargumenteren ze in hun paper dat cohesiefondsen in de praktijk vooral via investeringssubsidies en belastingvoordelen vorm krijgen. Dat zou meer in het voordeel kunnen werken van ‘het kapitaal’. 

Een andere hypothese is dat bedrijven waar meer hogeropgeleiden werken, meer kennis hebben om de Brusselse bureaucratie te doorspitten die nodig is om de subsidies binnen te halen. De gegevens van het onderzoek tonen inderdaad aan dat hogeropgeleiden het grootste voordeel haalden uit de cohesiefondsen.

Geïnteresseerden kunnen het volledige document hier lezen. 

Elke week de laatste Europese economische ontwikkelingen in je e-mailbox? Abonneer je op onze nieuwsbrief De week van de Euro van redacteur Jasper Roorda