Het was een vurig debat, waarbij Europarlementariërs kritische vragen stelden aan twee vertegenwoordigers van TikTok. “Uit het niets”, zoals GroenLinks-Europarlementariër Kim van Sparrentak het verwoorde, kwam namelijk onlangs “een pro-Russische nationalistische kandidaat op TikTok op, die ultraconservatieve ideeën en haat tegen verschillende groepen verspreidt”.
Dat zit het Europees Parlement dwars, want hierover heeft de EU recent nieuwe regels afgesproken: volgens de Europese wet over digitale platforms (de DSA), moeten platforms zelf onderzoeken wat de negatieve effecten van hun diensten zijn op bijvoorbeeld verkiezingsprocessen en het openbare debat. Vervolgens moeten ze maatregelen nemen om die risico’s weg te nemen. De uitslag van de Roemeense verkiezingen suggereert voor hen dat dit onvoldoende is gebeurd en dus werd TikTok op het matje geroepen.
Wie is verantwoordelijk?
Tijdens de openingsronde, waarin enkele fracties uit het Europees Parlement kort het woord kregen, leek het debat te worden gebruikt om het opnieuw over de DSA te hebben. Bij wie ligt de verantwoordelijkheid om op digitale platforms politieke content de modereren? De christendemocraten (EVP), de fractie van CDA, NSC en BBB, vinden dat die bij TikTok ligt. Want, met grote macht gaat ook grote verantwoordelijkheid gepaard. Maar niet iedereen is dat met hen eens.
“Censuur is nooit de oplossing”, vinden de conservatieven (ECR), de fractie van de SGP. Zij stellen dat de Europese regels (de DSA) voor digitale platformen, zoals TikTok en Meta, te ver gaan. Daar ging Alexandra Geese van de Groenen, de fractie van GroenLinks, hard tegen in: “De DSA is heel neutraal. Niemand wil censuur. En niemand wil legale content weghalen. We willen alleen niet dat systemen content zo manipuleren dat ze aan heel veel mensen in plaats van feiten, leugens tonen.”
Kan het TikTok wel wat schelen?
De GroenLinkse-Europarlementariër Kim van Sparrentak maakt zich al langer hard voor meer transparantie en regulering van sociale media algoritmes. Zij was vooral teleurgesteld over wat ze in Roemenië zag gebeuren en over de Europese regels: “Het toont de zwakte van de DSA: er is geen mogelijkheid om snel in te grijpen.”
Bovendien vindt ze dat het lijkt alsof het TikTok-bedrijf zich te weinig aantrekt van de kritiek: “Hoe kunt u hier zitten en doen alsof TikTok iets geeft om integere verkiezingen? Het is duidelijk dat u gewoon de verkeerde informatie promoot.”
Ze was niet de enige die gefrustreerd was. Ook Dirk Gotink, Europarlementariër voor NSC, vroeg de voorzitter om spreektijd om het gevoel van zijn collega’s te kunnen verwoorden. “We verliezen ons geduld, we hebben specifiekere antwoorden nodig”. De vertegenwoordigers hadden bijvoorbeeld uitgelegd dat ze 95 mensen in dienst hadden die in het Roemeens content konden modereren. Daar brak Gotink z’n klomp. “Zaten die te slapen tijdens de verkiezingen?”
Er waren, stelt Gotink, 150 miljoen views meer voor Calin Georgescu, de pro-Russische presidentskandidaat die als onverwachte winnaar uit de eerste ronde van de Roemeense verkiezingen kwam. “Dat is 3x meer views dan voor de andere kandidaten. Dat is uit evenwicht. Als je daarnaar kijkt als TikTok moet je je toch afvragen of dat wel klopt?”
Zorgen om Chinese inmenging
VVD-Europarlementariërs Jeannette Baljeu en Bart Groothuis, van de liberale Europese fractie, maakten zich niet alleen druk om de impact van TikTok op de verkiezingen in Roemenië. Ook de invloed van China op het grote digitale bedrijf baart ze zorgen. Hoeveel inzicht heeft de Communistische Partij in data van Europeanen?
Volgens Caroline Greer, één van de vertegenwoordigers van TikTok, kan hun ‘Project Clover’ die zorgen wegnemen. Naast dat data nu op Europees grondgebied wordt opgeslagen, wordt er onafhankelijk toezicht gehouden door een Brits beveiligingsbedrijf. Toch plaatsen experts kanttekeningen bij hoe onafhankelijk het bedrijf echt is.
Europarlementariërs liepen met een ontevreden gevoel weg van het debat. Daarom stelde de voorzitter voor om het debat verder via schriftelijke vragen voort te zetten. “Ik denk dat dit gesprek hard nodig was, maar nog lang niet voorbij is.”
