Instrumenten, mechanismes, fondsen, faciliteiten, schenkingen: het zijn allemaal soorten geldpotten ter ondersteuning van Europees beleid. Zo heb je bijvoorbeeld het Single Resolution Fonds, de Europese Vredesfaciliteit of de Europese Financiële Stabiliteitsfaciliteit. Kun je nog volgen?

Sterrenstelsel

“Het Europees Parlement heeft het huidige financiële landschap van de EU omschreven als een sterrenstelsel van fondsen en instrumenten rond de EU-begroting”, vertelt Rekenkamerlid François-Roger Cazala. “Hoewel er redenen waren om deze instrumenten te creëren, zijn wij van mening dat het financiële landschap moet worden vereenvoudigd.”

Voor die wildgroei aan financiële potten zijn er verschillende redenen. Zo kan er zich een crisissituatie voordoen waarbij Brussel niet zijn meerjarige Europese begroting kan aanwenden. Denk bijvoorbeeld aan Griekenland dat in 2010 bijna kopje onder ging. 

Ook worden de geldpotten vaak samengevoegd of veranderd van naam om ze in een nieuw jasje te steken. Toen Brussel REPowerEU oprichtte om onze afhankelijkheid van Russische gas af te bouwen, werd hiervoor geld uit het coronaherstelfonds getrokken. Het is een creatieve truc die de Europese Commissie wel vaker gebruikt om daadkrachtig te klinken, zonder op zoek te moeten gaan naar al te veel nieuw geld.

Gebrek aan controle

Het zijn met name de ‘speciale’ financiële instrumenten (buiten de Europese begroting om), die volgens de Rekenkamer de afgelopen vijftien jaar sterk zijn toegenomen. Voor die werkwijze kunnen prima redenen zijn, stelt de Rekenkamer. Maar in veel gevallen zou de Europese Commissie het nalaten om op voorhand te evalueren of het echt noodzakelijk is om zo’n instrument buitenom de meerjarige begroting op te tuigen. Daarom is het voor de Rekenkamer niet mogelijk om met zekerheid te zeggen of er toch niet beter een beroep was gedaan op de ‘gewone’ Europese begroting.

Buitenom de Europese begroting werken, zorgt er ook voor dat de Rekenkamer en het Europees Parlement de bevoegdheid niet hebben om alle financiële instrumenten te controleren. “De verantwoordingsplicht moet echt versterkt worden. Voor meer efficiëntie en de transparantie”, aldus Rekenkamerlid Cazala.