Onderhandelingen EU-toetreding Oekraïne officieel van start: ‘Nog een stevige weg te gaan’

In Oekraïne vieren ze feest. De toetredingsonderhandelingen tussen de EU en Oekraïne gaan officieel van start. Dinsdagavond bracht de Belgische EU-voorzitter het nieuws. Maar wat betekent dit nu voor Oekraïne en de EU?

4 min. leestijd
Bron afbeelding: Europese Raad.

“Dit is een werkelijk historisch moment voor mijn land”, zegt de Oekraïense minister Olga Stefanishyna trots. De toetredingsonderhandelingen tussen de EU en Oekraïne gaan beginnen. “Oekraïne heeft het echt buitengewoon knap gedaan”, zegt minister voor Buitenlandse Zaken Hanke Bruins Slot.

Nooit eerder startte de EU toetredingsonderhandelingen met een land in oorlog, een unicum dus. Op dit moment lopen ook onderhandelingen met Servië, Montenegro, Albanië en Noord-Macedonië. Er liepen ook nog onderhandelingen met Turkije, maar die zijn inmiddels bevroren. Overigens start de EU ook met Moldavië toetredingsonderhandelingen.

Vooruitgang

Het toetredingsproces, vanaf het moment dat Oekraïne kandidaat werd tot de start van de toetredingsonderhandelingen, ging ongebruikelijk snel. Want om lid te worden van de EU moet een land aan de Kopenhagencriteria voldoen en dat is vaak niet binnen een paar jaar al geregeld. Zo moet een kandidaat-EU-land een functionerende markt hebben, democratisch zijn en mensenrechten accepteren. Toch heeft Oekraïne volgens minister Hanke Bruins Slot al veel vooruitgang geboekt.

Zo zijn discriminerende wetten tegen Russisch sprekende burgers van Oekraïne van tafel gehaald en is corruptie in het land aangepakt. Toch wordt het snelle proces ook gezien als symbolische handreiking. De EU wil aan Rusland en het Oekraïense volk laten zien dat de steun die Brussel tijdens het uitbreken van de oorlog beloofde nog net zo sterk is als toen.

Niet versneld

Het Nederlands kabinet heeft altijd gezegd geen versnelde procedure voor Oekraïne te willen, omdat het land nu eenmaal in een oorlog met Rusland verwikkeld is. De Kopenhagencriteria blijven gegarandeerd, stelde Rutte. Bruins Slot is het daarmee eens en verwacht niet dat Oekraïne binnen een paar jaar echt lid is. Nu moet Oekraïne EU-wetgeving omzetten in nationale wetgeving.

Het gaat om veel wetgeving (het zogeheten ‘acquis‘) waardoor de omzetting nog jaren kan duren, afhankelijk van de inzet van het kandidaat-land. Mocht Oekraïne in tussentijd toch de rechtsstaat schenden, dan kunnen de onderhandelingen alsnog bevroren worden.

Etappes

In totaal moet Oekraïne 33 zogeheten hoofdstukken afhandelen, dat zijn een soort etappes op thema. Die kunnen gaan over importnormen, mensenrechten, gerechtelijke onafhankelijkheid, klimaat en al het andere waar de EU wetgeving over maakt.

Een voorbeeld zijn veiligheidsnormen voor speelgoed. Oekraïne moet er nu voor gaan zorgen dat de Europese normen ook in eigen land gehanteerd worden. Dat wordt niet alleen gedaan in het Oekraïens parlement of de regeringsgebouwen in Kiev maar ook op de werkvloer. Ook Oekraïense bedrijven moeten zich aanpassen.

Met het starten van de toetredingsonderhandelingen krijgt het land ook steun vanuit de EU. Die steun kan bestaan uit geld om de douane op te leiden bijvoorbeeld. Oekraïne wordt immers een grensland van de EU en dus verantwoordelijk voor de producten die de EU binnenkomen.

En de EU?

Maar is de EU zelf wel klaar voor de toetreding van zo’n groot land? In Oekraïne leven zo’n 38 miljoen mensen, dat is iets meer dan EU-land Polen. En een groot land krijgt ook veel te zeggen in Brussel.

Er komen extra Europarlementariërs bij wat voor een verschuiving zorgt in het Europees Parlement. Daarbij is het ook de vraag of kleinere landen, zoals Nederland, dan zetels verliezen. Blijft het aantal zetels in het Europees Parlement 720 na toetreding van Oekraïne, dan moet Nederland waarschijnlijk zetels inleveren. Stijgt het aantal zetels, dan hebben de Nederlanders in Brussel wellicht meer geluk.

Maar ook op het gebied van landbouw zal de toetreding van Oekraïne wat teweeg brengen. Het land kent een gigantische landbouwindustrie. Toetreding van Oekraïne bij de EU zou betekenen dat het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, een grote pot met geld bedoeld voor de agrarische sector, ook aan Oekraïense boeren besteed wordt. Minder geld voor Europese boeren dus.

Slechts het startschot

Desalniettemin gaat het nog lang duren voor Oekraïne daadwerkelijk lid wordt van de EU. Minister Bruins Slot durft er nog geen datum op te plakken. Ze blijft erbij dat het geen gelopen race is: “We gaan scherp kijken naar alle stappen die Oekraïne zet. Ze hebben nog een behoorlijk stevige weg te gaan.” Estland startte de toetredingsonderhandelingen bijvoorbeeld in 1998. Pas zes jaar later werd het land officieel lid van de EU.

De Oekraïense minister Stefanishya is positiever van de Nederlandse minister. Ze wil meteen van start gaan met de onderhandelingen. In midden 2025 moeten de eerste hoofdstukken afgerond zijn, vindt ze. En in 2030 hoopt ze dat haar land dan eindelijk lid wordt van de Europese Unie.