Haar moeder stierf in het concentratiekamp Bergen-Belsen, haar broer werd vermoord in Litouwen. Simone Veil overleefde de Duitse terreur ternauwernood. In haar boek Een leven beschrijft ze de bezetting en deportatie vrij feitelijk. Over hoe ze aan eten kwam, de regels, de sadistische bewakers, maar ook de kleine geluksmomenten zoals toen ze van iemand opeens een jurk kreeg.

Veil werd later de eerste (vrouwelijke) voorzitter van het Europees Parlement. Een overlevende van Auschwitz, die na de oorlog rechten ging studeren en in het gevangeniswezen terechtkwam. Een vrouw met een enorm rechtvaardigheidsgevoel, iemand die geen wraak wil, maar verzoening. Ze preekt de redelijkheid en zegt dat het leven in de kampen niet zwart-wit was. “Je gedraagt je niet slecht als je je leven wilt redden, als je je niet laat meesleuren door degene die naast je staat, valt en niet meer op zal kunnen staan.”

Maar het was ook niet zo dat er sprake was van een enorme solidariteit. “Ook bij de communisten waren er gradaties, de kaderleden waren belangrijker om gered te worden dan de gewone communisten”, schrijft ze.

Politieke behendigheid

Het inlevende vermogen in de argumenten van anderen, en haar politieke behendigheid zorgden er later voor dat ze als minister, ondanks fel verzet, de abortuswet kon invoeren. Achterin het boek is haar beroemde speech opgenomen die ze op 26 november 1974 uitsprak in het Parlement en waarin ze met al haar twijfels voorstelde om abortus, onder voorwaarden, toe te staan. Ze legt daar een zaal vol mannen uit: “Neem me niet kwalijk dat ik het in deze vergadering, die vrijwel uitsluitend uit mannen bestaat, zeg; maar geen enkele vrouw neemt van harte haar toevlucht tot abortus.” Maar luister naar de vrouwen, is haar oproep. Het zijn vrouwen in nood en die moeten niet gestraft worden.

Een aantal jaar later (in 1979) werd ze gekozen in het allereerste Europees Parlement. Ze wordt (volgens afspraak) de eerste voorzitter. Piet Dankert volgt haar overigens op. Veil benadrukt dan ook al dat Europa versterkt en verstevigd moet worden. Het is de tijd van de oliecrisis en ze heeft grote verwachtingen van de Europese Gemeenschap en vooral het Parlement, dat in haar ogen een stevigere rol moet krijgen.

Nog steeds actueel

Voor liefhebbers van politieke intriges is het een fijn boek. Ze beschrijft dat ze niet nogmaals voorzitter kon worden omdat de Franse gaullisten haar niet steunden. Ze blijkt fan van de Engelse manier van politiek bedrijven. “Die kenden hun dossiers tot in de puntjes, terwijl de Fransen niet altijd even briljant waren.”

Niet alle namen die in het boek voorkomen hebben de tand des tijds overleefd, oftewel: we kennen niet alle spelers van destijds nog. Maar Valéry Giscard d’Estaing en later Nicolas Sarkozy, die een belangrijke rol in haar carrière hebben gespeeld, komen nog wel bekend voor. Haar analyses over de Europese problemen zijn nog steeds interessant om te lezen. Haar vrees dat door onderhandelingen met bijvoorbeeld Bosnië het centrum van Europa steeds verder opschuift, met alle risico’s van dien. En de conclusie dat Europa er nooit in zal slagen om Turkije wat dan ook op democratisch gebied op te leggen, is nog steeds actueel.

Ideale eerste voorzitter

Haar autobiografie Een leven geeft een mooi inzicht in het leven van een belangrijke vrouw in de Europese geschiedenis. Mooi, soms zelfs te bescheiden geschreven in een wereld die vooral uit mannen bestond. Ze was de ideale eerste voorzitter: Frans, Joods, overlevende van Auschwitz en vrouw. Het Europees Parlement is nu pas aan haar derde vrouwelijke voorzitter toe.

Het is niet een boek dat je in één keer onder de parasol uitleest. Je moet het af en toe even wegleggen om ook de feiten op je in te laten werken. En af en toe om de politieke situatie van destijds op te zoeken. Maar het is wel een aanrader.

En voor de liefhebbers: het plein (agora) voor het Europees Parlement in Brussel heet Simone Veil. Een borstbeeld van haar staat rechts en links buiten en in het Parlement hangt beneden in de hal een mooi schilderij van haar.

Een leven
Simone Veil
Uitgeverij Atlas, verkrijgbaar via deze link