Nieuwsbrief Brussels Peil | De beloften van Ursula onder de loep

Onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon) schrijft al jaren dé wekelijkse Europa-nieuwsbrief. Vol scherpe geo-politieke analyses, hardnekkige geruchten en heel veel Europees nieuws. Deze week legt hij de beloftes die Ursula von der Leyen maakte om nog een termijn als voorzitter van de Europese Commissie te krijgen onder het vergrootglas. Hoe realistisch zijn ze? En wie gaat het betalen?

7 min. leestijd

De Green Deal, alle klimaatplannen van voormalig Eurocommissaris Frans Timmermans, gaat door in een nieuw jasje en met nieuwe namen. Von der Leyen heeft het over de doelstellingen, die zijn uitgezet door de vorige Europese Commissie, om vervolgens het meer over een schone deal te hebben dan over een groene deal. En die afspraken van de vorige ploeg zijn ook niet helemaal heilig. Om de stemmen van de Duitse christendemocraten te winnen vertelt ze dat het einde van de verbrandingsmotor in 2035 geen uitgemaakte zaak is. De wet moet zo herschreven worden dat auto’s die op waterstof (wel groene) rijden niet getroffen worden. Dat heet de e-fuels. Critici zeggen dat het vooral woorden zijn en dat alle brandstoffen vanaf 2035 zijn toegestaan, als ze maar geen CO2 veroorzaken. En voor de helderheid: de regels gaan alleen gelden voor nieuwe auto’s.  

De eerste honderd dagen

Half maart 2025 moet er een nieuw plan liggen; de zogenoemde Clean Industrial Deal. In honderd dagen moet de nieuwe Europese Commissie een visie ontwikkelen over Europese industrie die schoon is, concurrerend en veel banen oplevert. Een politieke combinatie van de thema’s groen, ondernemers en werkgelegenheid. Daar komen de eerste problemen al om de hoek kijken want als er echt geconcurreerd moet worden, dan is er meestal geld nodig. Ondernemingen moeten over de streep getrokken worden met aantrekkelijke subsidies. Verder willen de werkgevers vooral minder regels en een Deal heeft de neiging om juist meer regels te creëren. En voor al die banen zijn mensen nodig die geschoold moeten worden en ook dat kost geld.

Politiek kan Von der Leyen wel op steun rekenen, want het moet de afhankelijkheid van met name China en de Verenigde Staten verminderen. De strategische autonomie waar de afgelopen jaren veel over is gesproken zou op deze manier handen en voeten moeten krijgen. Er is trouwens niet alleen aandacht voor de grote ondernemers. Al eerder kwam Von der Leyen met de mededeling dat er een speciale gezant voor het midden – en kleinbedrijf zou komen. Dat zorgde destijds voor enige beroering, omdat ze tegen alle procedures in de Duitser Pieper, lid van haar eigen CDU benoemde. Dat kwam haar op het verwijt vriendjespolitiek te staan. Maar ze maakt nu echt werk van aandacht voor het MKB. Er komen minder formulieren, minder bureaucratie, vergunningen worden sneller afgegeven en er wordt voortaan uitgegaan van het goede van de ondernemer, vertrouwen dus.  

En dan de landbouw. De gesprekken met de boeren- en consumentenorganisaties over de toekomst van de sector lopen nog. De strategische dialoog moet in september klaar zijn. Maar de hoofdlijnen zijn al wel duidelijk. Een eerlijk inkomen voor de boeren, waarbij ze niet verplicht zijn om hun producten tegen afbraakprijzen te verkopen. En ook hier minder bureaucratie en extra geld voor boeren, die aandacht hebben voor de natuur, het klimaat en biodiversiteit. Onderdeel van de nieuwe Industriële Deal is ook een plan voor het ontwikkelen van kunstmatige Intelligentie (AI). De kritiek is namelijk dat de EU wel regels heeft over het gebruik en tegengaan van misbruik van AI, maar dat de nieuwste ontwikkelingen toch nog steeds uit Amerika komen. Dat is Brussel een doorn in het oog. En dus moet er grotere supercomputers komen, waar startups gebruik van kunnen maken. Bovendien wil ze een soort kennisplatform in het leven roepen. Een zogenoemde Europese AI-onderzoeksraad. 

Grenzeloos

De grenzen vormen een belangrijk onderdeel van Von der Leyen’s plannen. Met betere bewaking en loslaten. Het loslaten heeft ze in gedachte als het gaat over grensoverschrijdende criminaliteit. Europol moet een soort Europese politie worden met bevoegdheden, die niet bij een grens ophouden. Er moeten veel meer mensen in dienst komen bij de dienst met het hoofdkantoor in Den Haag. Voor de buitengrens heeft ze de betere bewaking in gedachten. Frontex, de organisatie die helpt bij het bewaken van de buitengrenzen moet drie keer zoveel mensen er bij krijgen. Von der Leyen denkt aan 30.000 mensen die voor Frontex de komende jaren kunnen gaan werken. “Het moet doeltreffender”, zo zei ze. Het voorstel kon in het Europees Parlement op instemming rekenen. Net voor de verkiezingen is het zogenoemde Migratiepact afgesloten, met als kern strengere controles aan de buitengrenzen. Von der Leyen wil ook “allesomvattende partnerschappen” afsluiten met de landen waarvandaan de bootjes met migranten vertrekken. Daar komt een speciale Eurocommissaris (de Eurocommissaris Middellandse zee) voor. Belangrijkste taak van de nieuwe Eurocommissaris wordt het afsluiten van Deals (het is een populair Von der Leyen woord) met landen om de mensen terug te nemen. Maar ook hier is onduidelijk waar het geld vandaan moet komen. 

Verdedigen van de grenzen

Zoals verwacht veel aandacht voor de oorlog en de gevolgen. Er komt inderdaad een nieuwe Eurocommissaris voor defensie. Maar dat wordt geen loopjongen of meisje van de nieuwe NAVO-baas Rutte, maar meer een Eurocommissaris voor de Defensie-industrie. Geen leger, wel iemand die uniformen kan inkopen voor de gezamenlijke legers. En belangrijker nog, die in staat is om de Europese wapenindustrie nieuw leven in te blazen. Die kan garanderen dat de landen die wapens en munitie kopen niet na één order snel van leverancier wisselen, omdat een ander goedkoper is. Efficiënter is hier het woord.    Samen met de NAVO wil Von der Leyen een zogenoemd raketschild opzetten. Dat zal nog een hele klus worden aangezien Duitsland en Frankrijk fors van mening verschillen over dat raketschild. Moet dat met bestaande middelen, zoals de Duitsers willen of met nieuwe technologie (in Europa gemaakt) zoals de Fransen willen? Hoe dan ook, moet Europa de eigen defensie-industrie verder opbouwen om de Europese manier van leven (een thema van de huidige Europese Commissie) te beschermen. “Europa kan de verkiezingen over de hele wereld niet bepalen, maar het kan er wel voor kiezen om te investeren in de veiligheid en verdediging van zijn eigen continent.”  

Opeens is wonen Europees

Dat is misschien wel een van de opmerkelijkste beloftes die Von der Leyen deed. Volgens de Commissievoorzitter geven mensen steeds meer geld uit aan wonen in heel Europa. Eén probleem met als oplossing een speciale Eurocommissaris. Ze had zelf ook wel door dat ze met dit voorstel vooral de sociaaldemocraten aan het paaien was. Die hadden er tijdens de campagne voor de Europese verkiezingen een groot thema van gemaakt. “Huisvesting wordt doorgaans niet gezien als een Europese kwestie. Sommigen zullen misschien zeggen dat we ons daar niet mee moeten bemoeien. Maar ik wil dat deze Commissie mensen steunt waar dat het belangrijkst is. En als het belangrijk is voor Europeanen, is het belangrijk voor Europa.”   En dan was er nog een pleidooi voor de trein. Boeken is veel te moeilijk. Als je nu naar Spanje reist moet je in elk land bijna een apart treinkaartje kopen en online is dat een dagtaak. Er komt een speciale site zo beloofde ze. Sinds deze week is trouwens de Nederlandse Eurocommissaris Hoekstra verantwoordelijk voor transport. Vanwege het vertrek van commissaris Vălean mag hij tot 1 december de honneurs waar nemen. Hij weet wat hij moet doen om in ieder geval de steun van Von der Leyen te krijgen om ook de komende vijf jaar Eurocommissaris te zijn.

Ook elke zondagochtend gratis dé Europa-nieuwsbrief vol geopolitieke analyses van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon), hardnekkige geruchten en heel veel Europees nieuws gratis in je mail? Abonneer je hier