Europa digitaliseert. In enkele tientallen jaren is de wereld van telecom compleet op zijn kop gezet: niemand kan nog zonder telefoon of computer. Alexa en Google volgen onze stemcommando’s op. Opstellen waar studenten vorig jaar nog weken zwetend aan schreven, worden nu in luttele seconden uitgespuwd door programma’s als ChatGPT. In een veelbekeken deepfake-filmpje danst Mark Rutte op harde muziek over je scherm.
Tot zover de (relatief) onschuldige kant. Want deze technologieën, hoe handig en grappig ook, worden steeds vaker gebruikt om kwaad mee te doen. De Europese regels lopen steeds verder achter op deze werkelijkheid, en zijn hoog toe aan een update.
Veel vragen
Europa bereidt daarom meerdere nieuwe plannen voor om de digitale transformatie van Europa soepel te laten verlopen. Deze worden volgende week besproken in de telecomraad, waar minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens namens Nederland aanwezig zal zijn. Ter voorbereiding werd er gisteravond gedebatteerd in de Tweede Kamer.
Duik in het diepe
Hardware (apparaten) en software (computerprogramma’s) bepalen in toenemende mate ons leven. Om veilig gebruik te kunnen garanderen, werkt de Europese Unie aan nieuwe regels die ons moeten beschermen tegen de gevaren van al deze slimme snufjes.
Het belangrijkste plan is de zogeheten Cyber Resilience Act. Hierin zijn nieuwe standaarden voor fabrikanten bepaald, die hen verplichten cyberveilige apparaten en software te leveren. Zo zullen gebruikers ook na aankoop van een (digitaal) product altijd recht blijven houden op veiligheidsupdates.
Dit geldt wel alleen voor producten die op de markt zijn gebracht. Open source software, dus software die door iedereen gebruikt en aangepast kan worden, valt bijvoorbeeld niet onder de nieuwe regels. Ook wil Nederland dat fabrikanten voldoende tijd krijgen om zich aan te passen.
Tijdens het debat bleken de aanwezige Kamerleden eensgezind in hun vragen over de uitvoerbaarheid van sommige plannen. Queeny Rajkowski (VVD) uitte “ernstige zorgen” over de manier waarop ondernemers beschermd gaan worden onder de Cyber Resilience Act. Danai van Weerdenburg (PVV) vindt juist dat we moeten oppassen dat we Whatsapp, Twitter en ChatGTP niet wegjagen met te strenge regels. “Dan moeten we straks weer terug naar pen en papier.”
Kauthar Bouchallikht (GroenLinks) wil dat het kabinet inzet op het makkelijker maken van het wisselen tussen clouddiensten. Dit was eerder in het Europees Parlement gesneuveld. “Ik wilde laatst zelf van telefoon wisselen en dat was echt niet te doen.” Ook moet er volgens haar meer aandacht komen voor de levensduur van apparaten die afhankelijk zijn van software updates, zoals telefoons. Die worden vaak al na een paar jaar afgebouwd waardoor het apparaat minder goed werkt.
Grootste angst voor AI
Ook de Europese plannen om ervoor te zorgen dat artificiële intelligentie (AI) de wereld niet overneemt, moesten het ontgelden. Volgens Rajkowsi (VVD) duurt het allemaal veel te lang. “We hebben deze regels nu vandaag nodig”, stelde ze, doelend op hoe tekstschrijfprogramma ChatGTP recent vriend en vijand verraste.
Daarnaast is de angst voor misbruik van AI voor haatzaaierij, het verspreiden van misinformatie of bevooroordeelde en soms zelfs discriminerende software groot. Deze programma’s “schrapen tenslotte het internet leeg”, aldus Hind Dekker-Abdulaziz (D66). En daarmee schenden ze volgens haar de privacywetgeving.
Minister Adriaansens reageerde daarop dat de “kansen en bedreigingen” momenteel nog “in kaart worden gebracht”. Wel moeten er meer innovatie-vriendelijke regels komen. “Daar vragen bedrijven zelf ook om.”
Dataterror
Verder werd de beveiliging van onze online vingerafdruk, de ‘data’ die we overal op het internet achterlaten, besproken. Minister Adriaansens stelt dat het niet nodig is dit nog een keer op te nemen in de nieuwe dataplannen van de Commissie. “er zijn al regels over gegevensbescherming en deze blijven leidend.”
Wel wil Nederland dat er toevoegingen komen om bijvoorbeeld het intrekken van toestemming voor gegevensdeling net zo makkelijk te maken als het geven daarvan. Ook in Bouchallikhts ervaringen met het wisselen van clouddiensten kon ze zich vinden. “Superirritant.” Tijdens de Luxemburgse bijeenkomst zal ze haar speerpunten transparantie en zeggenschap dan ook vlijmscherp op tafel leggen.
De plannen zullen op 2 juni door de Europese ministers worden besproken.
