Het kabinet voert de druk op Israël op wegens de “humanitaire noodsituatie” in Gaza en zet daarbij zowel nationale als Europese instrumenten in. Dat blijkt uit een Kamerbrief van demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp. Tegelijkertijd stelt de Europese Commissie voor om Israëls deelname aan delen van het Europese onderzoeksprogramma Horizon Europe op te schorten. Voor dit voorstel is er echter nog geen gekwalificeerde meerderheid onder de EU-lidstaten.

“Het gebrek aan voedsel, schoon drinkwater, medicijnen en onderdak leidt tot ondraaglijke levensomstandigheden”, zo omschrijft Veldkamp de situatie in Gaza. De minister schrijft dat Israël zijn verplichtingen om humanitaire hulp toe te staan en te zorgen voor schoon drinkwater en voedsel niet nakomt. Het demissionaire kabinet wil de situatie verbeteren door een “combinatie van druk en dialoog”.

Persona non-grata

Veldkamp kondigt aan de Israëlische ambassadeur te zullen ontbieden voor een gesprek op het ministerie om “er nogmaals met klem bij Israël op aan te dringen dat Nederland de regering-Netanyahu oproept een andere koers in te slaan”. Nederland verklaart daarnaast de Israëlische ministers Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir tot persona non grata. “Dit omdat zij herhaaldelijk geweld door kolonisten hebben aangewakkerd tegen de Palestijnse bevolking, zij voortdurend de uitbreiding van illegale nederzettingen bepleiten en oproepen tot etnische zuivering in de Gazastrook”, aldus de brief.

Daarnaast beperkt Nederland de wapenexport: sinds oktober 2023 werden elf exportvergunningen geweigerd. Alleen voor onderdelen van het verdedigingssysteem Iron Dome werden nog vergunningen verleend. Het kabinet trekt ook extra geld uit voor humanitaire hulp: Nederland steunt onder meer bevoorrading via Jordanië en doneert 3 miljoen euro aan het Rode Kruis voor noodhulp in Gaza.

Handelsverdrag

Ook in Brussel zet Nederland druk. Den Haag wil dat de EU “gewelddadige kolonisten en kolonistenorganisaties” op de sanctielijst plaatst en dat de Commissie “handelspolitieke maatregelen ten aanzien van goederenimport uit de door Israël illegale nederzettingen” voorbereidt.

De Europese Commissie stelt ondertussen voor om Israëls deelname aan de Accelerator van de European Innovation Council (EIC), onderdeel van Horizon Europe, op te schorten. Dit programma financiert start-ups en bedrijven met technologieën die ook militair gebruikt kunnen worden, zoals drones en kunstmatige intelligentie. De maatregel is volgens de Commissie “gericht en omkeerbaar” en volgt op de evaluatie van artikel 2 van het EU-Israël Associatieakkoord, dat respect voor mensenrechten als kernvoorwaarde stelt. Voor de opschorting is wel goedkeuring nodig van een gekwalificeerde meerderheid van de EU-lidstaten, en die ontbreekt momenteel.

Gekwalificeerde meerderheid

Het kabinet steunt dit voorstel, maar wil dat de EU meer drukmiddelen inzet omdat Israël de afspraken nu al twee maanden schendt, zo meldde Veldkamp dinsdagavond. Die afspraken verplichten Israël onder meer om grensovergangen te openen voor humanitaire hulp en om veilige distributie te garanderen. Veldkamp zet zich daarom in Europa in voor een opschorting van het handelsdeel van de Associatieovereenkomst tussen de EU en Israël.

Binnen de Europese Unie is er echter verdeeldheid over deze stappen. Veldkamp merkt op dat Nederland vooroploopt, maar hij kan niet inschatten hoelang het duurt voordat er overeenstemming is bereikt over Europese sancties. “Er is beweging, maar die beweging is voor nu nog onvoldoende”, aldus Veldkamp.

Abonneer je op onze Nieuwsbrief Democratie en Rechtsstaat en ontvang elke twee weken exclusief nieuws uit Den Haag, Brussel en de rest van Europa over de rechtsstaat, mensenrechten en internationale drukmiddelen zoals EU-maatregelen tegen Israël.