Dit artikel verscheen vandaag in onze nieuwsbrief Van economie tot euro. We blikken terug op hoe de positie van Nederland dit jaar verschoof richting gezamenlijke Europese schulden, een thema dat lang onbespreekbaar was in Den Haag.
Meer geld geven aan Brussel is niet iets waar menig Nederlander warm voor loopt, maar er is dit jaar zowaar een nog gevoeliger thema opgebroken: gezamenlijke Europese schulden. In november 2024 liet minister van Financiën Eelco Heinen weten: “Gelet op de grote uitdagingen waar de EU-lidstaten voor staan, is niet uit te sluiten dat landen die traditioneel geen voorstander zijn van gemeenschappelijke schulden hier een meer open houding zullen tonen.” Het was een diplomatieke manier om te zeggen dat het front van ‘zuinige landen’ (Denemarken, Nederland, Oostenrijk en Zweden) begon te barsten.
Begin juni maakte de Deense premier Mette Frederiksen zelfs bekend dat Denemarken zich officieel ging terugtrekken uit deze ‘spaarzame vier’. Volgens Frederiksen vraagt de Russische dreiging om een andere houding ten opzichte van begrotingsdiscipline. Ook zei ze dat Denemarken “met nieuwe ogen” kijkt naar het idee van gezamenlijke Europese schulden, een onderwerp dat jarenlang ook in Kopenhagen onbespreekbaar was.
Leningen
Vorige maand leidde een voorstel van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nog tot debat in Nederland. Ze presenteerde plannen voor ReARm Europe, een initiatief om de Europese defensie-industrie te versterken. Daarvoor wil de Commissie tot 150 miljard euro aan leningen beschikbaar stellen aan lidstaten. Die leningen lijken op eurobonds, maar zijn het formeel niet: niet de lidstaten staan garant, maar de EU-begroting. Ook stelde Von der Leyen voor om de EU-begrotingsregels te versoepelen voor defensie-uitgaven.
Voor haar plannen had Commissievoorzitter Von der Leyen de goedkeuring nodig van de Europese regeringsleiders. Nog voordat premier Dick Schoof afreisde naar het Europese topoverleg, diende JA21-leider Joost Eerdmans een motie in waarin hij het kabinet opriep zich tegen de plannen van Von der Leyen uit te spreken. Eerdmans stond echter in de file, en de stemming eindigde in een gelijkspel.
Groen licht
Schoof gaf groen licht aan de plannen van Von der Leyen. Maar ná dat groene licht stemde de Kamer alsnog in met de motie van Eerdmans. Premier Schoof stond ‘compleet in zijn hemd’, aldus D66-leider Rob Jetten.
Enfin, Schoof kreeg uiteindelijk toch de zegen van het kabinet om in te stemmen met ReARm Europe. Ook al huivert menig Nederlands politicus nog steeds van het woord ‘eurobonds’. Demissionair minister Heinen verklaarde eind mei nog stellig dat die er niet zullen komen, “omdat hij niet inziet waarom Nederland garant zou moeten staan voor andere lidstaten”.
Maar: het taboe op gezamenlijke schulden is dit jaar toch echt doorbroken. Ook door Nederland.
Nieuwsgierig hoe het verder gaat met gezamenlijke Europese schulden? Abonneer je op onze Nieuwsbrief Van economie tot euro en mis geen enkele update. We volgen niet dit debat, maar ook andere grote thema’s: van handelsoorlogen met China en de VS tot discussies over de Europese meerjarenbegroting en zorgen over het afnemende concurrentievermogen van de EU. Kortom: geld, macht en belangen. Blijf op de hoogte, blijf scherp met Brusselse Nieuwe.
