Europa is aan herorganisatie toe. Dat stelt minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp voorafgaand aan een belangrijke vergadering met collega-ministers in Brussel. Volgens Veldkamp leiden de Russische invasie van Oekraïne, die vandaag precies drie jaar geleden begon, en de houding van de Amerikaanse president Donald Trump een nieuw tijdperk in. “We hadden het tijdperk van de Koude Oorlog”, zegt Veldkamp. “We hadden het tijdperk na de val van de Berlijnse muur, met alle voor- en nadelen, en nu breekt een nieuw tijdperk aan.”

Geopolitieke stroomversnelling

De afgelopen weken is er veel gebeurd. Na drie jaar oorlog in Oekraïne, waarin de frontlinies al maanden amper verschuiven en beide partijen zware verliezen lijden, zorgde Trump voor een stroomversnelling. Trump wil vrede en onderhandelt inmiddels op eigen houtje met Rusland. Oekraïne en de Europese Unie kijken vanop een afstand toe, want ze zijn niet uitgenodigd aan de onderhandelingstafel.

Blijvende steun

Veldkamp spreekt dan ook over belangrijke weken. “Het is van belang dat we Oekraïne blijven steunen”, zegt de minister, “zodat Oekraïne niet het mes op de keel wordt gezet, terwijl de vredesonderhandelingen plaatsvinden.” Dat betekent meer wapens en munitie voor Oekraïne. De EU-ministers bespreken vandaag een plan van EU-buitenlandchef Kaja Kallas hierover, maar ook sancties tegen Rusland en de Russische schaduwvloot. Ook daar wordt vandaag over gediscussieerd.

Verder is de vraag welke rol de Europese Unie gaat spelen als de vredesonderhandelingen tussen Trump en Poetin lukken. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zeggen al een Europese troepenmacht te willen, die op Oekraïens grondgebied Rusland moet afschrikken. De Nederlandse premier Dick Schoof zei onlangs nog welwillend naar het idee te kijken.

Die troepenmacht wordt geen “VN-blauwhelmenmacht die tussen strijdende partijen staat”, stelt Veldkamp in Brussel. “Dat wordt veel meer een militaire macht die Oekraïne kan bijstaan.” De Europese troepen zouden volgens Veldkamp achter de frontlinie gestationeerd zijn als afschrikkingsmiddel. “Zodat Poetin niet meer op het idee komt om het land nog aan te vallen.”

Nieuwe realiteit

Maar steun aan Oekraïne is niet het enige waar EU-landen druk mee bezig zijn. De nieuwe houding van de Verenigde Staten baart de Europese Unie zorgen. Trumps vredesonderhandelingen zonder Oekraïne of de EU te betrekken duiden op een breuk in de traditionele verhoudingen tussen de VS en Europa. Ook Trumps aandringen op een ‘mineralendeal’ met Oekraïne, waarin Trump een groot deel van de Oekraïense kritieke grondstoffen en belangrijke infrastructuur voor Amerika opeiste, creëert argwaan in Brussel. Komen de VS nog helpen? En wanneer zet Trump zijn zinnen op het Europese continent?, vragen EU-beleidsmakers zich af.

“We zullen ons moeten organiseren om de nieuwe uitdagingen, die ook Trump creëert, aan te kunnen”, vertelt Veldkamp. “Dit vraagt om een langetermijnstrategie en verhoogde investeringen in defensie.” Veldkamp heeft een brede samenwerking voor ogen die buiten de kaders van de Europese Unie en EU-instanties treedt. Ook het Verenigd Koninkrijk, met een van de grootste Europese krijgsmachten, en Noorwegen moeten daarbij betrokken worden.

Veldkamp spreekt van een “morele en feitelijke herbewapening”. Krijgsmachten moeten meer middelen krijgen om met pech ook zonder steun van de VS in staat te zijn Poetin af te schrikken. En dat moet volgens de minister allemaal gebeuren zonder de bestaanszekerheid van Nederlanders en Europese burgers in gevaar te brengen. Als zij vergeten worden, komt de democratie in gevaar en krijgen populistische partijen steeds meer steun.

Grote opgave

Is dat realistisch? “Ja”, stelt Veldkamp. Hij verwijst naar recente gesprekken die hij voerde met Aziatische ministers. “Jullie wisten (tijdens de Koude Oorlog) verzorgingsstaten te bouwen, de welvaart voor iedereen te versterken en tegelijkertijd een stevige krijgsmacht te bouwen”, stelden ze de minister gerust. “Jullie konden het toen, dus jullie kunnen dit nu ook.”

Wat betekent het Europese beleid ten aanzien van de oorlog in Oekraïne voor Nederland? En welke rol spelen we in NAVO-verband, met de nieuwe president in het Witte Huis en de nieuwe secretaris-generaal Rutte in het Brusselse hoofdkwartier van deze organisatie? Iedere twee weken krijg je een update van onze redacteur Yves Lacroix over de laatste ontwikkelingen op het gebied van defensiesamenwerking in Europa en wat dit voor Nederland betekent. Neem nu een abonnement op proef de eerste maand gratis en blijf op de hoogte, direct opzegbaar.