De nieuwsbrief Brussels Peil gaat deze week over: waarom laat je je omkopen? Waarom koop je mensenoffers? Dat is de meest gestelde vraag in Straatsburg en Brussel deze week. De verklaringen lopen uiteen. De meest gehoorde uitleg is dat Qatar heel graag een visumovereenkomst met de Europese Unie wilde hebben, zodat de inwoners zonder extra administratieve rompslomp naar Europa kunnen reizen. Maar die overeenkomst zou er toch al komen. Qatar heeft namelijk vloeibaar gas (LNG) en heeft bij elk contract dat werd gesloten gezegd dat ze een tegenprestatie verwachten (naast gewoon geld) in de vorm van visumvrij reizen.

Een tweede verklaring voor de omkoping is het luchtvaartverdrag dat vorig jaar is gesloten. Qatar mag door de overeenkomst meer vliegen. Zo komen er meer vluchten naar Düsseldorf en ook wordt het aantal keer dat naar Schiphol wordt gevlogen opgevoerd van zeven naar tien keer per week. Oftewel 1500 passagiers per week extra. Ook voor die overeenkomst zou hard zijn gelobbyd en is waarschijnlijk smeergeld gebruikt.

In Nederland wil de FNV al langer dat de overeenkomst met Qatar ongedaan wordt gemaakt. Maar nu wil de Tweede Kamer ook dat de afspraken worden opgeschort.

Is Qatar de enige?

Nee, het lijkt alsof er een beerput opengaat. De Belgische minister Van Quickenborne vertelde in zijn parlement dat er nog een land is dat probeert invloedrijke politici om te kopen. Het gaat om Marokko. De spin in het corruptiegevoelige netwerk lijkt de Italiaanse oud-politicus Panzeri. Hij had altijd een heel erg pro-Marokko standpunt, zo was hij voor de aanspraken van het land op het grondgebied van de Westelijke Sahara, waar jarenlang een oorlog om heeft gewoed. Maar volgens Van Quickenborne speelt er meer: “De visserijrechten.” Spaanse vissers vissen ook in Marokkaanse wateren maar om dat te regelen, is een visserij-overeenkomst tussen de EU en Marokko nodig en het land is bereid, zo suggereerde de minister, om te betalen in ruil voor een gunstige deal.

Van Qatar is wel bekend dat veel donaties (miljarden) worden geven aan universiteiten; er zijn een aantal universiteiten die dependances in het land hebben. Bovendien sponseren ze denktanks, sportevenementen en worden veel congressen in het land, met topspelers, georganiseerd. Maar dat is wat soft power wordt genoemd en niet strafbaar.

Het wordt overigens wel onderzocht in Amerika. De vragen die daar op tafel liggen zijn: hebben ze geprobeerd om de verkiezingscampagne van 2022 te beïnvloeden door meer dan 200 Trump-aanhangers een volledig betaalde reis naar Doha cadeau te geven. En hoe zit het met de generaal buiten dienst John Allen, ooit NAVO-bevelhebber, die zonder dat iemand het wist lobbyde voor Qatar?

Wat nu?

Het Europees Parlement heeft de debatten en de stemming over zonder visum reizen vanuit Qatar naar de EU stopgezet. En ook het definitief goedkeuren van de luchtvaartovereenkomst (ratificeren) door het Europees Parlement staat even in de ijskast.

En verder is het Europees Parlement met een grondig zelfonderzoek begonnen. Eva Kaili is formeel geen vicevoorzitter meer; ze is uit haar functie gezet. En overal zijn onderzoeken begonnen. Zijn er misschien nog meer corrupte politici? Notulen, stemmingslijsten, vreemd gedrag alles wordt onder de loep genomen. In eerste instantie wordt het gedrag van de eigen leden (ook de Nederlandse) onderzocht, maar er wordt ook gekeken naar Europarlementariërs van andere partijen. “Iedereen met een pro-Qatar standpunt is nu verdacht”, vertelt een medewerker.

Voorzitter Metsola roept iedereen ook op om er geen politiek slaatje uit te slaan. Er komt naast het politieonderzoek naar de omkoping ook een intern onderzoek door het parlement. “ Er gaat niets onder het tapijt.” En zwichten voor het gas van Qatar wil ze ook niet.

Komen er strenge regels?

De roep om transparantie, heldere controleerbare regels is groot. Er zitten nu veel mazen in. Zo geven lang niet alle politici op met wie ze praten; er zit een hoge mate van vrijwilligheid in het systeem. De Europese Commissie spreekt bij monde van voorzitter Von der Leyen over een waakhond die alle Europese instanties kan controleren, maar diezelfde Von der Leyen wiste alle sms’jes over de deal die ze namens de Europese Unie sloot met medicijn fabrikant Pfizer, zodat niet kan worden gecontroleerd welke afspraken precies zijn gemaakt. Het Europees Openbaar Ministerie heeft zich ondertussen op de zaak gestort en controleert nu ook de onkostenregelingen; de meer dan 4.000 euro per maand waar de Europese politici geen bonnetjes voor hoeven in te leveren.

En dan is er nog de vraag wat precies een lobbyist is. Zo hoeven landen zich niet als lobbyist in te schrijven. Nederland is via de Permanente Vertegenwoordiging (PV) ook aanwezig in het Europees Parlement, om in de gaten te houden welke wetten er op Nederland afkomen en dat waar mogelijk te beïnvloeden. Dat gaat allemaal heel open, net zoals de lobby van bijvoorbeeld de werkgeversorganisatie VNO/NCW, die deze week met een groot aantal Nederlandse Europarlementariërs in gesprek ging om hun zorgen over de economische recessie en de Green Deal te uiten.

Schimmiger wordt het bij sommige NGO’s, de Niet-Gouvernementele Organisaties. Bij de grote bekende clubs (van Greenpeace tot Buma/Stemra) is er geen probleem, maar er zijn steeds meer onbekende lobbyisten, soms opgezet door bedrijven (als een dekmantel) en soms voor overheden.

Bij de christendemocraten ergeren ze zich groen en geel aan die clubs. Vooral op buitenlands terrein neemt de invloed van de nieuwe lobby hand over hand toe, valt te horen in de fractie. Ze zien het vooral terug in resoluties (soort moties) waarbij het Europees Parlement in feite commentaar geeft op de toestand in de wereld. Deze zogenoemde urgentieresoluties worden, zo merkten ze bij de EVP, steeds vaker geschreven door onduidelijke lobbyisten, waarna ze werden ingediend door Europarlementariërs.

En dus dient de fractie, waar ook het CDA en de ChristenUnie bij zijn aangesloten, voorlopig geen actuele (urgente) resoluties meer in. “Totdat we zeker weten dat we niet voor een of ander karretje worden gespannen”, aldus fractievoorzitter Manfred Weber.