Misschien voor een maand, misschien voor een half jaar, wie zal het zeggen? Ben Knapen (CDA) is de nieuwe demissionaire minister van Buitenlandse Zaken. Een veilige en voorzichtige keuze voor een enorm belezen en bereisd persoon, klinkt het. Knapen, van huis uit historicus, was eerder hoofdredacteur van NRC/Handelsblad, correspondent en bestuurder. “Hij is overal geweest waar hij had moeten zijn”
“Rutte kiest nu alleen nog maar mensen, die hij kent en kan vertrouwen. Hij kan zich geen bedrijfsongevallen meer veroorloven en dan is Ben Knapen een uitstekende keuze”, zegt Tweede Kamerlid Derk-Jan Eppink (JA21). “Dankzij zijn veelzijdigheid en ervaring zal hij niet in het eerste beste konijnenhol trappen.”
Ben Knapen vervangt minister Sigrid Kaag (D66) die vorige week aftrad na een motie van afkeuring. Hij is de juiste persoon om op de winkel te passen, totdat het nieuwe kabinet aantreedt. Dat vinden zijn CDA-collega en oud-Europarlementariër Wim van de Camp en Tom Scheepstra, de voorzitter van het CDJA. “Hij is geen beroepspoliticus die nog een keer een ministerpost wil pakken”, zegt Scheepstra. “Knapen heeft zijn sporen al verdiend en kent het Haagse als geen ander.”
De jongerenafdeling van het CDA pleit normaal gesproken voor een verjonging in de politieke top, maar is nu tevreden met de keuze voor een oudere en meer ervaren politicus. “Het is nu in het belang van het land dat iemand snel de werkzaamheden kan oppakken en niet ingewerkt hoeft te worden”, vindt Scheepstra.
Correspondent
Vlieguren heeft nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken genoeg gemaakt. In welk land is hij niet geweest? In de jaren ’80 was hij correspondent in Bonn voor het NOS Journaal. Hij was jarenlang actief in Zuid-Oost Azië en in de Verenigde Staten. Rusland leerde hij op een andere manier kennen. Als historicus schreef hij een dissertatie over de Nederlandse relaties met de Sovjet-Unie. Ook in zijn rollen als directeur-generaal bij de Europese Investeringsbank en staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, reisde hij de hele wereld over.
“Hij is overal geweest waar hij had moeten zijn”, zegt Derk-Jan Eppink, die Knapen heel goed kent. “Hij heeft mij nog aangenomen als redacteur, toen hij adjunct-hoofdredacteur van het NRC was”. Met plezier kijkt hij terug op die samenwerking. Knapen was iemand op wie je kon rekenen. “Hij steunde mij als ik problemen had met deze of gene door een opiniestuk dat ik had geschreven.”
Dankzij deze ervaringen weet hij als geen ander om te gaan met cultuurverschillen tussen landen. Van de Camp was de opvolger van Knapen als voorzitter van de buitenlandcommissie van het CDA. “Ben is de stille kracht in buitenlandse politiek”, aldus Van de Camp. Volgens hem weet Knapen als geen ander dat de wereld complex is en dat Nederland zijn macht moet relativeren. “We kunnen Biden niet beïnvloeden of Rusland even bellen en hij begrijpt dat”.
Critici
Qua karakter is hij soms te meegaand, vinden zijn critici. Maar als minister van Buitenlandse Zaken is dat juist broodnodig volgens Eppink. “In de internationale politiek moet je niet te stug zijn. Je moet laveren en onderhandelen met andere landen. Hij is wendbaar”. Eppink denkt dat het mede komt door zijn Brabantse roots. Knapen werd in 1951 geboren in Kaatsheuvel.
Het talent om te laveren zal hem zeker van pas komen als hij in Brussel moet gaan onderhandelen. Er liggen nog wat stekelige dossiers op hem te wachten waar zijn voorgangers eerder hun vingers aan hebben gebrand. zoals de Afghaanse kwestie liggen nog op zijn bord. Na het incident met de Franse onderzeeboot is het ook balanceren tussen onze verhoudingen met de VS en Frankrijk.
Bij terugkomst in Nederland zal er weer een balanceer oefening op het programma staan, weet Wim van de Camp. “Knapen is pro-Europees, dat betekent niet dat hij niet kritisch is, maar hij ziet het nut van Europese samenwerking.” Dit zal soms in contrast staat met hoe premier Rutte communiceert over Europese samenwerking. “We weten dat zodra Mark Rutte de grens overgaat bij Hazeldonk richting Brussel hij de grootste vriend is van meneer Michel en meneer Macron. Maar owee, als hij terugkomt dan gaat hij weer de euroscepticus uithangen.” Volgens Van de Camp zou dit weleens tot discussies kunnen leiden. “Niet tot problemen, daar zijn beide mannen te verstandig voor.”
Jandoedel
Zijn steeds wisselende carrièrepad verliep niet geheel probleemloos. Knapen was van 2004 tot 2007 bestuurslid bij krantenconcern PCM Uitgevers. Volgens het gerechtshof in Amsterdam werd daar in die periode wanbeleid gevoerd. Dat leverde natuurlijk de nodige kritiek op. Een “braaf knikkende jandoedel” noemde Paroolredacteur Lambiek Berends hem. Ook het feit dat Knapen na zijn bestuursmandaat een vertrekpremie kreeg van anderhalf miljoen euro, werd hem niet in dank afgenomen.
In 2010 was er kritiek op zijn benoeming tot staatssecretaris van Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet-Rutte I, vanwege zijn vermeend passieve optreden bij PCM Uitgevers. Toch nam hij die functie aan en oogstte veel waardering in Den Haag.
Gaat hij zoals zijn voorgangers ook nog gevaarlijke struikelblokken tegenkomen? Zijn kansen als minister hangen ook af van de incidenten die zich in de buitenlandse politiek voordoen. En die kunnen elk moment gebeuren in zijn domein, weet CDJA-voorzitter Scheepstra. “Als hij goed blijft communiceren met de kamer, in tegenstelling tot wat Kaag deed, dan denk ik dat hij het uitstekend zal doen.”
