Op alle mogelijke gebieden zijn de verhoudingen en relaties tussen de Europese Unie en Rusland veranderd sinds de Russische inval in Oekraïne. Ook stedenbanden van Europese steden met Russische bestaan in veel gevallen niet meer op de manier waarop ze voor 24 februari werden ingevuld. Nederland kent één uitzondering: Groningen. De stad heeft een officiële stedenband met het Russische Moermansk, en dat blijft nog wel even zo als het aan Marjo van Dijken ligt, voorzitter van de Stichting Stedenband Groningen-Moermansk. “We hebben een gezamenlijke toekomst, of je het nu leuk vindt of niet.”

En daarmee is Groningen een uitzondering: de Brusselse gemeenteraad stemde afgelopen week over het verbreken van de stedenband met Moskou. Naar idee van de Vlaamse Europarlementariër Mathias Vanden Borre, die voorstelde om de Brusselse stedenband met Moskou vaarwel te zeggen, en een nieuwe aan te gaan met de Oekraïense hoofdstad Kiev. De motie werd ruim verworpen door de Brusselse gemeenteraad, mede omdat de relatie tussen de twee steden eerder al ‘geschorst’ is – beëindigd voor een nader te bepalen tijd.

Nederlandse voorbeelden

Zo’n zelfde soort situatie geldt voor Rotterdam. De stad had tot 1 april van dit jaar een stedenband met Sint-Petersburg. Die werd bevroren omdat het Sint-Petersburgse stadsbestuur de oorlog in Oekraïne niet veroordeelt. 

Ook Nijmegen heeft een stedenband met een plaats in Rusland: Pskov, vlakbij de grens met Estland. Een stedenband die al sinds 2014 niet meer materieel is, vertelde een woordvoerder van de gemeente Nijmegen aan Omroep Gelderland in februari. Concreet betekent het dat de gemeente Nijmegen de stedenband al een aantal jaar niet meer financiert, vandaar dat het Nijmeegse stadsbestuur het niet nodig vindt om de band, die al voor een groot deel niet meer bestaat, geheel stop te zetten. 

Groningen is dus een ander verhaal. Aan de relatie met het Russische Moermansk is sinds het uitbreken van de oorlog in formele termen niets veranderd. Een afgewogen keuze, legt Van Dijken – voormalig PvdA-Kamerlid en momenteel lid van het ombudsteam van de PvdA Groningen én voorzitter van de Stichting Stedenband Groningen-Moermansk – uit: “Het stadsbestuur van Groningen bemoeit zich niet met het stadsbestuur van Moermansk. En het stichtingsbestuur bemoeit zich ook niet met het stadsbestuur van Moermansk. Bij ons ligt het zwaartepunt op de kinderen.”

Projecten

Daarmee doelt Van Dijken op de drie projecten die de stedenband tussen Groningen en Moermansk vormgeven: een uitwisseling van scholieren tussen twee Groningse gymnasia en twee Russische, de relatie tussen het kinderziekenhuis in Groningen en dat in Moermansk, en een dagbestedingsproject voor meervoudig gehandicapten in Moermansk. De stichting krijgt subsidie van de gemeenteraad, die subsidie wordt geïnvesteerd in de drie projecten. “Hoewel je eigenlijk wel kan zeggen dat ze er waren in plaats van zijn”, zegt Van Dijken over de projecten. “Het contact is minimaal, en bezoek over en weer – wat absoluut essentieel is – vindt niet meer plaats.”

Maar de stedenband bestaat formeel nog wel, hoewel er in Groningen de nodige discussie over is geweest. De lokale afdelingen van D66 en de VVD vonden dat deze beëindigd moest worden. Zover is het uiteindelijk niet gekomen. Hoofdreden van het Groningse stadsbestuur: de band richt zich op samenwerking tussen inwoners, niet op de Russische overheid.

Overeenkomsten

Dat is ook precies de reden waarom Van Dijken het belangrijk vindt dat de stedenband blijft bestaan, en niet beëindigd wordt. “Het bestaansrecht van de stedenbanden lag ooit in het samenbrengen van wat gescheiden was door het IJzeren Gordijn: kunnen we overeenkomsten vinden, hoe maken we het beste van een gezamenlijke toekomst? Wij denken dat het kan door kinderen bij elkaar over de vloer te laten komen, naar mekaars wereld te laten kijken.”

En daar zou het opheffen van de stedenband tussen Groningen en Moermansk volgens Van Dijken niet positief aan bijdragen. De stedenband helpt juist om de betrekkingen te verbeteren, en Groningen biedt ter plekke hulp door bijvoorbeeld materiaal naar het dagbestedingsproject te sturen. Dat niet meer doen vanwege de oorlog in Oekraïne vindt Van Dijken een brug te ver: “De eerste de beste die mij kan overtuigen dat die meervoudig gehandicapten een rol spelen in de oorlog van Poetin, die ontvang ik graag op de koffie.”