De Europese media hebben het moeilijk. De digitalisering zette het businessmodel onder druk waardoor veel kleinere, onafhankelijke media kopje onder zijn gegaan. Zij die niet kopje onder gingen, werden vaak opgeslokt door de grote spelers waardoor het medialandschap steeds geconcentreerder werd. Met name in Nederland vormt die concentratie een bedreiging voor de vierde macht: twee Belgische uitgevers hebben intussen bijna de volledige geschreven pers in handen.

En toen barstte er recent nog een schandaal los: Cypriotische, Griekse, Hongaarse, Poolse en Spaanse journalisten vonden afluistersoftware op hun telefoons terug. Voeg daar nog een agressieve Russische buur aan toe die onze informatievoorziening probeert te beïnvloeden en het wordt duidelijk hoe zwaar het Europese medialandschap onder druk staat.

Onafhankelijkheid

De Europese Commissie kwam daarom in september vorig jaar met een voorstel voor nieuwe mediaregels. In de schijnwerpers daarbij staat de uitvinding van een nieuwe Europese mediawaakhond. Die moet het medialandschap goed in de gaten houden en de Commissie via niet-bindend advies op de hoogte brengen wanneer het fout dreigt te lopen. Bovendien zou de nieuwe mediawaakhond volledig onafhankelijk moeten zijn. 

Maar aangezien de Europese Commissie het secretariaat van de mediawaakhond zou huisvesten en er bovendien nauw mee zou samenwerken, stelt de christendemocratische Europarlementariër Sabine Verheyen die onafhankelijkheid in vraag. Ook Europarlementariër Niklas Nienaß (de Groenen) ziet problemen: “Wanneer je van het slechtste scenario uitgaat, moet je absoluut voorkomen dat zo’n orgaan in theorie propaganda van de machthebbers kan promoten.” Nienaß zou voor meer onafhankelijkheid ook willen zien dat vertegenwoordigers van de media zelf en de academische wereld in die mediawaakhond een zitje hebben.

Volgens Giuseppe Abbamonte, die de Commissie vertegenwoordigt, komt de onafhankelijkheid van de mediawaakhond niet in het gedrang: “Ook al voorzien wij het secretariaat, de Commissie zal op geen enkele manier inspraak hebben op de werking. Wij hebben immers geen stemrecht binnen de mediawaakhond.”

Geen woorden, maar daden

Daarnaast hebben meerdere Europarlementariërs er problemen mee dat de mediawaakhond enkel niet-bindend advies kan geven om misstanden te signaleren, maar er niet tegen op kan treden. “Het is makkelijk om een probleem te zien, maar met een oplossing komen is iets anders”, aldus Nienaß.

De sociaaldemocratische Petra Kammerevert ziet dit in bredere zin terugkomen bij de nieuwe mediaregels: “De tekst stelt wel probleem vast zoals te veel concentratie of een gebrek aan transparantie, maar vervolgens staat er nergens wat er nu juist moet gebeuren.”