Terwijl de Verenigde Staten hun militaire en financiële steun aan Oekraïne pauzeren en Elon Musk op sociale media de VS oproept uit de NAVO te stappen, presenteerde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen haar zogeheten ‘ReArm Europe-defensiepakket’. Soepelere regels, nieuwe leningen en investeringen moeten de Europese krijgsmachten versterken en Oekraïne de kans geven zich te verzetten tegen de niet aflatende Russische aanvallen. Broodnodige maatregelen, vindt Von der Leyen, want “we leven in de meest doorslaggevende en gevaarlijke tijd.”
Ze presenteerde haar plannen dinsdagochtend tijdens een korte, bijna gehaaste, persconferentie. Tijd voor vragen was er achteraf niet. Het struikelblok is in ieder geval het geld, want met een lege portemonnee kunnen soldaten, nieuwe voertuigen en nieuwe wapens of munitie niet betaald worden. En daarom draait de kern van haar defensiepakket ook om de financiën.
Uitzondering
Von der Leyen wil EU-landen meer financiële ruimte geven om in defensie te investeren. EU-regels over overheidsschuld wil ze versoepelen. Deze regels bepalen dat EU-landen hun begrotingstekort onder de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) moeten houden. Ook mag de overheidsschuld niet hoger zijn dan 60 procent van het bbp. Dat geeft EU-landen dus weinig ruimte om nu extra in defensie te investeren. Von der Leyen wil daarom een uitzonderingsclausule. Die bepaalt dat EU-landen in geval van nood deze regels mogen overtreden. Dezelfde clausule werd tijdens de coronapandemie ingezet.
Volgens Von der Leyen hoeven de EU-landen maar 1,5 procent meer uit te geven aan defensie voor een stijging in defensie-uitgaven van 650 miljard euro tijdens de komende jaren.
Samen lenen
Verder stelt Von der Leyen een nieuw leeninstrument van 150 miljard euro voor. EU-landen moeten met dat geld samen nieuw militair materieel inkopen. Denk aan luchtafweergeschut, antitankwapens, artillerie, raketten, munitie en drones. Vooral het samen inkopen is belangrijk, stelt de Commissievoorzitter. Samen kopen is immers goedkoper en levert ook grotere orders op bij defensiebedrijven. Die profiteren daar op hun beurt weer van en zijn dan eerder geneigd de productie op te schroeven.
Ook wil Von der Leyen meer geld vrijmaken in de EU-begroting voor defensie. De cohesiegelden, bedoeld om regionale verschillen in levensstandaarden op te heffen, wil de Commissievoorzitter nu gebruiken voor de versterking van de Europese krijgsmachten.
‘Stap in goede richting’
Volt-Europarlementariër Reinier van Lanschot is ‘overwegend positief’. “Er zijn eindelijk concrete voorstellen”, zegt hij. Hij staat achter de conclusie van Von der Leyen. “Europa moet de baas zijn over haar eigen defensie”, zei ze dinsdagochtend. “Dat roepen wij al sinds onze oprichting in 2017”, zegt Van Lanschot. Wel maakt hij zich zorgen over de financiering van de plannen en of er voldoende democratische controle zal zijn over de uitvoering.
Ook D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy reageert positief. “Von der Leyen begrijpt de ernst en de noodzaak van actie”, zegt hij op BlueSky. “De EU-lidstaten mogen geen verstoppertje meer spelen, maar moeten aan de bak.” Europa staat er alleen voor, concludeerde Gerbrandy vorige week na de ruzie tussen de Oekraïense president Zelenski, de Amerikaanse president Trump en zijn vicepresident JD Vance. “We moeten naar een volledig verenigd Europa”, zei Gerbrandy toen. “Politiek, militair en economisch.”
‘Brusselse schouders’
SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen bekritiseert het defensiepakket van Von der Leyen als een poging van de Commissie om meer macht te verkrijgen. EU-landen vervangen de Amerikaanse schouders door Brusselse schouders, stelt Ruissen. De EU hoort zich volgens de SGP slechts in beperkte mate met defensie te bemoeien. De NAVO en de NAVO-landen moeten de koers bepalen, niet Brussel. Overigens wil Ruissen ook geen gezamenlijke EU-schulden aangaan.
Wat betekent het Europese beleid ten aanzien van de oorlog in Oekraïne voor Nederland? En welke rol spelen we in NAVO-verband, met de nieuwe president in het Witte Huis en de nieuwe secretaris-generaal Rutte in het Brusselse hoofdkwartier van deze organisatie? Iedere twee weken krijg je een update van onze redacteur Yves Lacroix over de laatste ontwikkelingen op het gebied van defensiesamenwerking in Europa en wat dit voor Nederland betekent. Neem nu een abonnement op proef de eerste maand gratis en blijf op de hoogte, direct opzegbaar.
