NAVO-chef Mark Rutte noemt de top van maandagavond in Washington “zeer succesvol”. Volgens hem lag de nadruk tijdens het overleg op het uitwerken van veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Daarover zijn de afgelopen maanden al gesprekken gevoerd tussen een brede coalitie van dertig landen, waaronder Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Japan en Australië. De Verenigde Staten sluiten zich daar nu bij aan. Hoe de Amerikaanse bijdrage eruitziet, moet de komende dagen en weken duidelijk worden.
“Het is een doorbraak dat de VS bereid is mee te werken aan veiligheidsgaranties voor Oekraïne”, zei Rutte na afloop bij Fox News. “Die garanties zijn essentieel om te voorkomen dat Rusland in de toekomst opnieuw grondgebied probeert in te nemen.”
Veiligheidsgaranties
Volgens Rutte zijn de Verenigde Staten, net als enkele andere landen, nog steeds geen voorstander van NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. Toch wordt er binnen de NAVO gesproken over een ‘onomkeerbaar pad’ richting toetreding. In de gesprekken in Washington is gezocht naar alternatieve veiligheidsgaranties die lijken op artikel 5 van het NAVO-verdrag, dat stelt dat een aanval op één lidstaat beschouwd wordt als een aanval op allen.
Ook Commissievoorzitter Ursula von der Leyen onderstreepte het belang van veiligheidsgaranties tijdens de top. “We zijn hier, als bondgenoten en vrienden, voor vrede in Oekraïne en in Europa. Dit is een belangrijk moment terwijl we werken aan sterke veiligheidsgaranties voor Oekraïne”, schreef ze op X. Volgens Von der Leyen moet er daarbij ook oog zijn voor het humanitaire leed dat de oorlog veroorzaakt. “Het menselijk lijden in deze oorlog moet stoppen”, zei ze tijdens het overleg met Trump. Ze riep op tot de hereniging van duizenden Oekraïense kinderen die tijdens de oorlog door Rusland zijn ontvoerd. “Elke Oekraïens kind moet terug naar zijn familie.”
De Amerikaanse president Donald Trump noemde de bijeenkomst “een heel goed en vroeg moment in een oorlog die al bijna vier jaar aan de gang is”. In een verklaring op zijn sociale media liet hij weten dat er is gesproken over veiligheidsgaranties voor Oekraïne, “die zouden worden geleverd door de verschillende Europese landen, in coördinatie met de Verenigde Staten”. Aan het einde van de top belde Trump met de Russische president Vladimir Poetin, en kondigde hij aan voorbereidingen te treffen voor een ontmoeting tussen Poetin en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. “Na die ontmoeting zal er een trilateraal overleg plaatsvinden, met de twee presidenten en mijzelf”, aldus Trump.
Grondgebied
Zelensky toonde zich na afloop voorzichtig optimistisch. Hij zei dat er is gesproken over veiligheidsgaranties én over grondgebied. “We hebben geen pauze in de oorlog nodig, maar echte vrede”, aldus Zelensky tegenover journalisten. Hij benadrukte dat Oekraïne zelf bepaalt wat er gebeurt met zijn grondgebied. Ook Rutte wees daarop. “Dat is aan Oekraïne om eruit te komen met Rusland”, zei hij. Tegelijk gaf hij aan dat er eerst overeenstemming moet komen over de veiligheidsgaranties voordat er inhoudelijke vervolggesprekken kunnen plaatsvinden.
De komende weken moeten duidelijk maken hoe die garanties er precies uitzien. Vandaag komen de Europese leiders opnieuw samen om de top in Washington na te bespreken en verdere stappen te zetten richting een mogelijk vredesakkoord. Onduidelijk is of demissionair premier Dick Schoof daarbij zal aansluiten. Bij een bijeenkomst met de Europese leiders voorafgaand aan de top in Washington was hij wel aanwezig. Hij zei erop te rekenen dat de Europese partners ook het Nederlandse standpunt uitdragen.
