Wie weleens over de kinderkopjes van Maastricht gewandeld heeft of er even de supermarkt inliep, moet het fenomeen kennen. Binnen vijf minuten loopt er een groep Duitse studenten langs, hun rugzak vol met boeken, of een Italiaan staat voor het kruidenvak in de Albert Heijn de vertaling van rozemarijn te googelen. Zelfs het restaurantpersoneel spreekt je ‘s avonds in het Engels aan wanneer je aan tafel schuift. De Limburgse hoofdstad heeft een speciale band ontwikkeld met internationale studenten. Soms loopt het mis, dan is er overlast, maar tegelijkertijd zou de stad niet hetzelfde zijn zonder hen. 

Maar dat unieke karakter van de stad staat onder druk sinds het nieuwe kabinet in Den Haag is geïnstalleerd, stellen politici en de Universiteit Maastricht. Tijdens de troonrede op Prinsjesdag sprak koning Willem-Alexander de wens van het kabinet uit: om onderwijs en onderzoek meer te “richten op wat Nederland nodig heeft” moet Nederland het aantal buitenlandse studenten verminderen. Hoe dan? Door verengelsing van Nederlandse universiteiten tegen te gaan. 

Internationale stad

Met meer dan 50 procent niet-Nederlandse studenten en ruim 40 procent internationale werknemers is UM de meest internationale universiteit van Nederland. Maar de regering wil juist van internationale studenten af. In het regeerprogramma vragen ze universiteiten en hogescholen “uitdrukkelijk hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen”, door het terugdringen van internationale studentenaantallen door Engelstalig onderwijs in Nederland te beperken. Kabinet-Schoof hoopt hiermee tot wel 293 miljoen euro te besparen. 

Gevolgen voor Universiteit Maastricht

Wat de gevolgen voor Maastricht gaan zijn, is compleet afhankelijk van hoever het kabinet wil gaan, stelt Koen Augustijn, woordvoerder van de Universiteit Maastricht. Houdt het bijvoorbeeld rekening met regionale verschillen? Duidelijk is wel dat het kabinet 293 miljoen euro wil besparen, en juist daar maakt het UM zich zorgen over. Want bezuinigingen zullen  de Universiteit hoe dan ook raken, en daarmee de regio.

Het UM en Hogeschool Zuyd lieten eerder dit jaar al onderzoek doen. Een volledige stop van het Engelstalig onderwijs zou desastreus zijn voor de opleidingsinstituten: rond de 4500 banen in Zuid-Limburg zouden verloren gaan, het aantal studenten zou met 40 procent afnemen. In totaal zou de Limburgse economie krimpen met bijna 1 miljard in de komende kabinetsperiode. 

Gemeentelijke politiek

De Maastrichtse politiek ziet beperkingen op les in het Engels niet zitten. Jos Gorren bijvoorbeeld. Hij snapt waarom het kabinet de verengelsing tegen wil gaan, vanwege het huizentekort bijvoorbeeld, maar noemt het “geen slim plan voor Maastricht”. Gorren is raadslid voor de Sociaal Actieve Burgerpartij (SAB) en vormt een eenmansfractie nadat hij het CDA verliet. Want ondanks de vele talen op straat en de incidentele overlast brengen studenten ook veel positiefs, denkt hij. Grote bedrijven maken gretig gebruik van de internationale studenten die vanuit Maastricht bijvoorbeeld de klantenservice van Mercedes bezetten.

Ook Volt-raadslid Jules Ortjens ziet de toekomst van Maastricht niet rooskleurig in als lessen in het Engels beperkt of verboden worden. “We hebben jong talent nodig”, zegt hij. Maastricht en Limburg kampen al jaren met een braindrain. Studenten die uit de regio zelf komen, trekken vaak naar het buitenland of de Randstad en geen verrassing: de regio kampt met vergrijzing. “We moeten dus mensen hier naartoe halen en behouden.” 

Uitzonderingspositie

Zelfs binnen de lokale VVD-fractie zijn er zorgen over de kabinetsplannen. De VVD schreef mee aan het regeerprogramma, maar in Maastricht hoopt fractievoorzitter Guiseppe Noteborn op een uitzonderingspositie. Ook hij begrijpt waarom het kabinet minder internationale studenten wil. “We geven veel geld uit aan onderwijs en je wil dat dat in Nederland opgemaakt wordt”, zegt Noteborn. Maar Maastricht, en Limburg, zijn een heel ander geografisch gebied dan de rest van Nederland. “Ik woon vier minuten van de Belgische grens af en vijftien minuten van de Duitse”. 

Noteborn ging al in gesprek met zijn eigen partij in Den Haag. “Het zou heel schadelijk zijn voor de stad als de universiteit zou verdwijnen”, zegt hij. “Duizenden mensen werken voor de universiteit en vergeet de hogescholen niet.” Ook daar wordt veelal in het Engels lesgegeven in Maastricht. Hij vroeg zijn partijgenoten dan ook rekening te houden met het unieke karakter van de stad en steden als Maastricht een uitzonderingspositie te geven. De Tweede Kamerfractie reageerde positief op zijn pleidooi. 

Internationale arbeidsmarkt

Maar internationalisering is niet per se iets slechts, zegt de woordvoerder van het UM. De Nederlandse arbeidsmarkt wordt steeds internationaler. Dat is ook waarom internationaal onderwijs juist steeds belangrijker wordt voor Nederland. Niet alleen kun je aan het einde van je studie vloeiend Engels spreken, ook ben je gewend aan samenwerken met meerdere culturen. “Maat het is wel prettig als je ieder geval minimaal een basisniveau Nederlands hebt om je verstaanbaar te maken, met de overheid te communiceren, je weg te vinden, et cetera”, zegt Koen Augustijn. Daarom werkt de Universiteit eraan internationale studenten gratis Nederlandse cursussen te geven. 

Zuidelijke lobby 

Koen Augustijn heeft hoop dat het kabinet niet alle universiteiten over één kam gaat scheren met dit beleid. “Het kabinet heeft aangegeven dat ze oog hebben voor verschillen, niet alleen in type opleiding, maar ook in de regio”, zegt hij. Universiteit Maastricht heeft namelijk niet in dezelfde mate last van de problematiek als universiteiten in de Randstad. “Het hangt ervan af wat het kabinet bedoelt als ze het hebben over excessen”, geeft Koen aan. Het is op UM bijvoorbeeld niet zo dat internationale studenten overvolle collegezalen veroorzaken, en ook het vinden van huisvesting is minder lastig dan in bijvoorbeeld Amsterdam of Utrecht. 

Het is nu de taak van de stad, de provincie en de universiteit om zich uit te spreken tegen de kabinetsplannen, vindt Ortjens. “Ze moeten laten zien dat internationalisering in het belang is van de lokale economie en bevolking.” Zijn gebed is al deels verhoord. De burgemeesters van Maastricht, Heerlen en Sittard-Geleen roepen het kabinet op de regio niet te vergeten. Ook Noteborn vindt het tijd voor actie. Hij heeft zelf dus al gepraat met zijn collega’s in Den Haag, maar roept andere partijen in Maastricht op hetzelfde te doen. “Bel je Tweede Kamerleden op en leg de situatie in Maastricht uit.”