Rob De Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen schetste tijdens de commissievergadering in de Tweede Kamer een doemscenario, waar de Kamer rekening mee moest houden. “Ik spreek eigenlijk niemand die denkt dat Oekraïne deze oorlog zal winnen.” Hij doelt daarmee op een totale herovering van het Oekraïense grondgebied.

De Wijk vroeg de Kamerleden daarom goed na te denken over wat zij zien als ‘een succes’ in deze oorlog. “Is dat Poetin afhouden van zijn oorspronkelijke doelen, namelijk het demilitariseren van Oekraïne en de regering vervangen? Of echt een Oekraïense herovering van het gebied? Het eerste is realistisch met de huidige leveranties en het tweede zal heel veel meer vragen dan wat we nu doen.”

Hij riep de Kamer ook met klem op om te anticiperen op het slechtste scenario. “Niemand weet hoe de oorlog verder zal gaan. Vooral het komende jaar is een groot vraagteken, maar ga uit van het slechtste scenario en anticipeer daarop. Laat emotie geen rol spelen in de analyse.”

“Inschatting van risico”

Bob Deen, Oost-Europadeskundige en verbonden aan het Clingendaelinstituut sluit zich aan bij de Wijk en vindt dat we bij elke keuze moeten nadenken wat het doel is en wat het gevolg kan zijn. Hij focuste zich vooral op het escalatierisico. “Het escalatierisico is de kans dat iets gebeurt maal hoe erg dat zou zijn. Kernwapens zijn bijvoorbeeld desastreus, maar de kans dat ze ingezet worden zijn niet enorm groot in deze fase van de oorlog. Zeker omdat we de rode lijnen van Rusland inmiddels beter kennen.”

Bij elke keuze voor wapenleveranties moet er volgens Deen een afweging gemaakt worden. “Is de leverantie effectief, wat zijn de kosten en wat is het escalatierisico?” Bij het leveren van nieuwe wapensystemen ligt het risico volgens Deen hoger dan bij het ophogen van leveringen van wapens die we al leverden.

“Leveringen zijn essentieel”

De experts zijn overtuigd dat meer en ‘betere’ wapenleveranties essentieel zijn in het vervolg van de oorlog. “Rusland heeft een overwicht qua mankracht, dat moet gecompenseerd worden met wapens uit het Westen”, stelt De Wijk.

Mart de Kruif, oud-commandant Landstrijdkrachten ziet het alternatief van geen wapens leveren ook niet zitten. “In een oorlog zijn er alleen maar slechte keuzes. Wapens leveren met verhoogde kans op escalatie is de minst slechte keuze momenteel.”

Hij onderbouwt zijn mening vanuit drie componenten in oorlogsvoering. “In oorlog heb je de fysieke component, dat zijn het aantal militairen en wapens, de strategische component, dat is hoe er aangevallen en verdedigd wordt op het slagveld en de mentale component, dat is de wil om te winnen en het doorzettingsvermogen. De mentale component is vaak essentieel en daar is Oekraïne sterker in, maar daar zijn wel de middelen voor nodig en daar zijn ze afhankelijk van het Westen.”

De experts roepen wel op om na te denken over wat we leveren en hoe dat geregeld moet worden. Peter Wijninga, defensiespecialist van het Haagse centrum voor strategische studies (HCSS) ziet vooral een probleem in de logistiek van wapenleveranties. “Wanneer we F16’s zouden willen leveren, dan zijn ze niet direct inzetbaar. Daar gaan echt meerdere maanden overheen.” De Wijk voegt daaraan toe dat “de levering van F16’s momenteel niet aan de orde is, maar dat we er ons wel op kunnen voorbereiden, zodat ze vrijwel direct inzetbaar zijn, mocht het wel nodig zijn. We zouden nu al piloten kunnen opleiden.”

Restricties

De risico’s van wapenleveranties zouden verminderd kunnen worden, wanneer er restricties mee worden gegeven aan het gebruik van de wapens. Deen is daar echter geen voorstander van.  “Je kan tanks leveren en tegen Oekraïne zeggen dat ze niet mogen ingezet worden voor het veroveren van bijvoorbeeld de Krim, omdat dat te risicovol is. Ik zie dat echter als twee losse dingen. Je kan tanks leveren en tegelijkertijd overleggen met Oekraïne over de militaire strategie en zorgen dat ze geen rode lijn van Rusland overschrijden, waardoor escalatie dreigt.”

Dat de oorlog nog lang zal duren, daarover zijn de experts het eens. Hoe en of er een einde komt aan deze oorlog weet niemand. Wel roepen ze de Tweede Kamer op om nu al na te denken over een ‘exit-strategie’. “Het conflict is niet voorbij na deze oorlog”, stelt De Kruif. De Wijk vindt dat er daarom nu al over veiligheidsgaranties nagedacht moeten worden. “Een NAVO- of EU-lidmaatschap zijn eigenlijk de enige veiligheidsgaranties die we Oekraïne na deze oorlog zouden kunnen geven. Verder kan alleen Amerika dat op militair gebied. Momenteel is het nog ver weg, maar denk er wel nu al over na.”