Herinnert u zich deze figuur nog? Het is de zogenoemde trap van Michel Barnier, de Brexit-onderhandelaar namens de EU. Deze trap was een belangrijk hulpmiddel om na de Brexit de nieuwe relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk (VK) te bepalen.
Het VK is in de onderhandelingen die trap ver afgedaald omdat het – omwille van de nationale soevereiniteit – geen deel wilde uitmaken van de interne markt of de douane-unie. Per traptrede zijn de relevante ‘red lines’ van de Britse regering aangegeven.
De uitkomst was de handels- en samenwerkingsovereenkomst die de EU en het VK in 2021 hebben gesloten. Daarmee is de relatie van het land met de EU vergelijkbaar met die van Canada of Zuid-Korea. En dus (veel) minder hecht dan met bijvoorbeeld Noorwegen, Zwitserland, Oekraïne of Turkije met de EU hebben, door deelname aan interne markt of douane-unie. De Labour-regering die vorig jaar zomer is aangetreden, wil de betrekkingen met de EU aanhalen en daarmee de economische schade van Brexit beperken. Maar ook voor Labour is deelname aan de interne markt van de EU, of zelfs aan de douane-unie, taboe. Dat beperkt de mogelijkheden in de systematiek van de trap van Barnier.
Achterdeur
Maar na de komst van Trump II komt er, met het oog op onze veiligheid, een rivaliserende logica op. De drang in Europa om eensgezind op te treden tegen Rusland en ten opzichte van de VS is versterkt. Met Frankrijk voert het VK inmiddels de ‘coalitie voor een stevige en duurzame vrede’ aan. Als het om onze collectieve veiligheid gaat, doen formele EU-lidmaatschappen er minder toe. Zo kan Hongarije stelselmatig worden gepasseerd. Via de samenwerking op veiligheids- en defensiegebied krijgt het VK weer nauwer aansluiting bij de EU. Tot nu toe op ad hoc-basis, maar de samenwerking kan zich meer gestructureerd ontwikkelen, zoals een recente studie van de Duitse Stiftung Wissenschaft und Politik schetst. Nu de EU volop inzet op de ontwikkeling van een Europese defensie-industrie, ligt het voor beide kanten voor de hand om daar ook de Britten bij te betrekken.
Maar daarmee komen we ook op het terrein van de interne markt. Gaat de zorg om de collectieve veiligheid ervoor zorgen dat het VK uiteindelijk, misschien via een achterdeur, weer gaat deelnemen aan de Europese integratie? Dat zou van beide kanten flink wat flexibiliteit en pragmatisme vergen, maar onder druk wordt alles vloeibaar. Die druk maakt zelfs een aansluiting van Canada bij de EU denkbaar.
