Deze week presenteert de Europese Commissie een ‘roadmap’ voor versterking van het Europese concurrentievermogen – als vervolg op het rapport Draghi. Dat kondigde Commissievoorzitter Von der Leyen aan in haar speech in Davos, voor het World Economic Forum.
In die roadmap zal de nadruk liggen op het verhogen van de productiviteit door innovatie. Onder meer door het terugdringen van ‘red tape’, van bureaucratische rompslomp. Welke regels wil de Commissie gaan vereenvoudigen of wellicht zelfs afschaffen? Hoe en waar zal de interne markt worden versterkt? En hoe kunnen een ambitieus klimaatbeleid (met afkicken van fossiele energie) en versterking van het concurrentievermogen ook op korte termijn met elkaar samengaan?
Kapitaalmarktunie
Maar voorop zette de Commissievoorzitter de totstandkoming van een diepe en liquide kapitaalmarktunie (KMU). Die moet de huidige fragmentatie van kapitaalmarkten, langs nationale lijnen overwinnen, en zorgen voor financiering van een flink deel van de 800 miljard additionele investeringen per jaar die Draghi nodig acht voor versterking van het concurrentievermogen van Europa en voor de energietransitie.
Europa heeft dringend behoefte aan meer risicodragend kapitaal. In de EU wordt volop gespaard, maar die besparingen zijn onvoldoende beschikbaar als durfkapitaal voor innovatieve bedrijven en projecten. Een groot verschil met de Verenigde Staten is dat het Europese bedrijfsleven vooral is aangewezen op financiering door het bankwezen – en dat is slecht toegesneden op de behoeften van de nieuwelingen op de markt: de start-ups en de scale-ups.
Nauwelijks vooruitgang
Daarom stelde de Europese Commissie al tien jaar geleden voor een KMU te vormen, een kapitaalmarktenunie. Een initiatief dat de steun kreeg van de lidstaten en van het Europees Parlement. Vijf jaar geleden volgde er een nieuw actieplan. Maar in tien jaar tijd is er nauwelijks vooruitgang geboekt. Vooral omdat lidstaten daarvoor moeten inschikken, voor een vorm van gemeenschappelijk toezicht van kapitaalmarkten en voor een zekere harmonisatie van belastingen en faillissementswetgeving.
Neem bijvoorbeeld de faillissementswetgeving. Daarin moeten verschillende belangen en doelen zorgvuldig tegen elkaar worden afgewogen. De kwaliteit ervan loopt binnen de EU flink uiteen. De figuur laat dat aan de hand van een door de Wereldbank ontwikkelde index duidelijk zien. Hoe hoger het indexcijfer, hoe beter de kwaliteit. Nederland komt hier als middenmoter naar voren.
Door het aantreden van president Trump heeft de opvolging van het rapport-Draghi alleen maar aan urgentie gewonnen. Waarmee komt de Europese Commissie komende week om de impasse op het vlak van de kapitaalmarktenunie te doorbreken? Heeft zij een list verzonnen? Of gaat de schaduw van Trump en zijn big-tech-compagnons nu volstaan?
