Brussels Peil | De heren van de zeitenwende

De Duitse bondskanselier gebruikte als eerste de term om aan te geven dat de politieke verhoudingen na de inval van Rusland in Oekraïne behoorlijk zijn veranderd, er was weer oorlog op het Europese continent. Maar sinds deze week heeft de Franse president Macron zich aangesloten bij de term Zeitenwende. De twee leiders vinden alle twee dat Europa (de Unie bedoelen ze) ten onder kan gaan.  

4 min. leestijd

Het Duitse woord Zeitenwende is niet makkelijk te vertalen; een historisch keerpunt, een grote verandering, in sporttermen zou je zeggen de bordjes worden verhangen. Of in de oude hippie taal uit de jaren zestig: The times they are a changing.“We kunnen de fundamenten waarop we onze Europese manier van leven en onze rol in de wereld hebben gebouwd niet meer als vanzelfsprekend beschouwen”, schreven Macron en Scholz in een gezamenlijk opiniestuk voor de Financial Times. De Zeitenwende betekent dat de uitgaven voor defensie de komende tijd fors omhoog zullen gaan. Maar er was al een wende aan de gang met meer uitgaven voor klimaat (Green Deal), digitalisering en niet te vergeten de strategische autonomie, oftewel meer producten die in Europa gemaakt worden. Maar je zou er met gemak ook de andere politiek onder kunnen vatten; strenger optreden tegen migranten en een verschuiving naar meer nationalistische politiek in Europa (verrechtsing).

De vraag is wie leiding moet gaan geven aan die Zeitenwende? Steeds vaker duikt de naam van Mario Draghi op in Brussel. De man die ooit de euro redde en later (partijloos) premier van Italië werd. Zeg maar de Dick Schoof van Zuid-Europa. Met name de Franse president Macron is gecharmeerd van de Italiaan, die ook nog eens bezig is met een lijvig rapport over de toekomst van Europa dat eind juni verschijnt. 

Maar ook in Duitsland is er kritiek op de huidige voorzitter Von der Leyen, die te eigenzinnig zou zijn. Haar wordt ook aangerekend dat ze niet goed kon opschieten met de voorzitter van de Europese Raad, de Belg Charles Michel, wat de kansen voor Draghi zou vergroten. 

Mooie post voor de familie

Uiteindelijk beslissen de 27 regeringsleiders na de Europese verkiezingen hoe het verder gaat. De christendemocraten rekenen er op dat uiteindelijk Ursula von der Leyen (hun kandidaat) uit de hoge hoed zal komen. De grote vraag is wat Nederland gaat doen en of Dick Schoof dan al bij die vergadering als nieuwe premier aanwezig kan zijn, of dat Mark Rutte nog één keer mag mee schaken.

Dat zou wel heel bijzonder zijn, want het lijkt er op dat hij zelf een stuk op het bord is. De benoeming tot nieuwe secretaris generaal van de NAVO is nog steeds niet rond. De drie B’s houden het tegen: Boekarest, Boedapest en Bratislava. En zolang met name Roemenië (Boekarest) aan haar eigen kandidaat Johannis, vasthoudt, beweegt er niks. Het moment waarop een besluit genomen moet worden, gaat daardoor steeds verder naar achteren en komt daardoor gevaarlijk dicht bij het moment waarop de Europese banen-carrousel van start gaat.

En die carrousel gaat als volgt. Elke grote politieke familie moet een mooie post krijgen. In de aanbieding zijn:

  • Voorzitter Europese Commissie
  • Voorzitter Europese Raad
  • Chef Buitenland
  • Voorzitter Europees Parlement
  • En misschien secretaris generaal NAVO

Alleingang

Een evenwichtige verdeling tussen mannen en vrouwen, politieke families en noord, zuid en oost (nieuwe lidstaten). En iedereen is bang om te vroeg te bewegen, zodat ze uiteindelijk met lege handen staan. Pas als de drie B’s zekerheid hebben over meer invloed zullen ze Rutte steunen. Maar mogen de liberalen dan nog wel de chef Buitenland leveren (de naam van Kalas uit Estland gaat rond)? En wat als niet Von der Leyen maar Draghi voorzitter wordt van de Europese Commissie, moet er dan niet een christendemocraat secretaris generaal van de NAVO worden? Misschien wel Von der Leyen, want het was ook daar de bedoeling om een vrouw te benoemen.

Want die Zeitenwende vindt ook op andere plekken plaats. Nederland en Duitsland komen steeds meer alleen te staan met hun voorzichtige beleid. De Baltische Staten, toch onderdeel van de zuinige Hanze-groep (ooit door Wopke Hoekstra in het leven geroepen), willen dat de EU gezamenlijk geld gaat lenen. Denemarken is ook wel te porren voor dat idee. Er is namelijk voor de defensieprojecten geld nodig, heel veel geld. 

Ursula von der Leyen probeert nog netjes te zeggen dat ze liever heeft dat er nieuwe eigen middelen komen (Europese belastingen) en liever geen Europese schulden, maar ook Von der Leyen heeft al eerder gezegd dat er wel heel veel geld nodig is voor alle plannen die Europa heeft. Of de Zeitenwende van Macron en Scholz gaat slagen hangt dus niet alleen van de poppetjes af, maar vooral van de vraag of er geld beschikbaar is.

Ook elke zondagochtend gratis dé Europa-nieuwsbrief vol geopolitieke analyses van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon), hardnekkige geruchten en heel veel Europees nieuws gratis in je mail? Abonneer je hier.