Lezersvraag: De Natura 2000 Westerschelde is vervuild met PFAS vanuit Belgie. Ook het Kanaal van Gent naar Terneuzen. De provincie Zeeland is traag in reageren en echte maatregelen en onderzoek wordt niet urgent opgepakt. Welke acties worden er vanuit Brussel ondernomen in deze PFAS-vervuiling van de Westerschelde? Dit o.a. in de richting van de verantwoordelijke vervuilende bedrijven in België? Dit om lozingen van PFAS (en PFAS achtige stoffen) te stoppen. Welke maatregelen worden in Nederland genomen om de vervuiling aan te pakken?
Wat is het probleem?
Hobbyvissers opgepast! Vang en eet je een visje uit de Westerschelde dan kun je na twee stuks al meer dan de jaarlijks toegestane hoeveelheid PFAS, gevaarlijke chemische stoffen, in je lichaam krijgen. PFAS is een verzamelterm voor verschillende stoffen die in de natuur amper worden afgebroken maar in het menselijk lichaam wel kankers en een afbraak van het afweersysteem kunnen veroorzaken.
Verschillende bedrijven, met name de chemische fabriek 3M, hebben tientallen jaren PFAS in de Westerschelde geloosd. De kwestie werd in december vorig jaar pas toegegeven door 3M. Daaropvolgend is een onderzoek gestart en wordt er in verschillende gemeenteraden aangedrongen op een bloedonderzoek bij de bevolking om te controleren op de aanwezigheid van de schadelijke stoffen.
Wat doet Brussel?
Samen met vier andere landen (Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden) werkt Nederland aan een voorstel voor een Europees verbod op PFAS. Het initiatief ging vorige zomer echt van start toen de landen gezamenlijk een verbod hadden aangemeld bij het Europees chemicaliën agentschap (ECHA). Daardoor is een proces in gang gezet waarmee mogelijk alle schadelijke PFAS stoffen, zo’n 6000 in totaal, verboden kunnen worden.
Maar dat gaat wel nog even duren. Eerst moet er meer informatie worden verzameld over PFAS, bijvoorbeeld of er ook uitzonderingen op de regel moeten zijn. Vervolgens buigen verschillende wetenschappelijke comités zich over de wenselijkheid van een verbod. Zij komen dan met een rapport waarna PFAS wellicht een ander label krijgen in de lijst met chemische stoffen die in de Europese Unie geproduceerd of geïmporteerd worden. Dan volgt een reactie van de Europese instellingen en een overgangsperiode. Kortom, een verbod is er hopelijk vóór 2025.
Dat betekent niet dat er voor die tijd geen concrete maatregelen worden getroffen door Brussel. Er zijn de afgelopen jaren strengere eisen opgesteld aan het gebruik van sommige PFAS-stoffen en er is al een verbod op onder meer PFOS, een van de gevaarlijkste chemische verbindingen die onder PFAS valt.
Hoe vertaalt zich dat naar die vervuilende bedrijven in België? De Vlaamse Overheid heeft allereerst de focus van het PFAS-dossier uitvergroot. Zo wordt niet alleen gekeken naar Zwijndrecht en 3M maar ook naar nieuwe gevallen in Mechelen, Willebroek en Ronse. Het Agentschap Zorg en Gezondheid is in september 2021 ook met maatregelen gekomen die mens en het milieu dienen te beschermen tegen de risico’s van de bodemvervuiling.
En in Nederland?
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu waarschuwt dat Nederlanders te veel PFAS binnenkrijgen via voedsel en drinkwater, met gezondheidsrisico’s tot gevolg. Bij de huidige blootstelling kan het RIVM niet uitsluiten dat mensen er ziek van worden en daarom wordt de overheid gevraagd om actie te ondernemen.
Zo werkt het RIVM, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, al mee aan een Europees traject om het gebruik en de productie van PFAS te stoppen. Het probleem bij de bron aanpakken in plaats van dweilen met de kraan open. Toch moeten ook de gevolgen, zoals het contact met de gevaarlijke stoffen, worden beperkt. Het RIVM stelt dat deze namelijk erg traag afbreken en in de leefomgeving van Nederlanders (en Belgen) aanwezig zal blijven.
Naast de aanpak van het probleem en het minimaliseren van de schade, moet de schaal van de kwestie ook nog in beeld worden gebracht. Hoe breekt PFAS af in de natuur en wat is precies de negatieve invloed op onze gezondheid? Vorige week werden de tussentijdse resultaten van een risicobeoordeling voor hobbyvissers in de Westerschelde al bekendgemaakt. Meer dan 1 vis of twee grote porties garnalen zijn al gevaarlijk, blijkt nu.
—-> nu volgt update van 4 maart 2022 door Tijmen van den Born
Ruissen in Zeeland
SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen was vrijdag op bezoek in PFAS-gebied. Vanuit een zonnig Terneuzen stond hij Brusselse Nieuwe te woord. Hij zag met eigen ogen dat de problemen groot zijn. Ruissen: “We hebben een visserman gesproken die zijn eigen PFAS-waarde heeft getest en uitkwam op 7. Terwijl er al ernstige zorgen zijn om mensen met een waarde van 3.”
Die visser heeft er op aangedrongen een bevolkingsonderzoek uit te voeren in de directe omgeving van de Westerschelde. “Dat is denk ik een heel goed voorstel”, vertelt Ruissen. “Dan heb je meer zicht op wat er gebeurt. Meten is weten, het is een heel serieus probleem.” Ruissen geeft aan dat er de afgelopen jaren al veel is verbeterd, maar dat de problematiek nog niet is opgelost. “Er zijn contacten tussen België en Zeeland hierover. Maar er blijven grote vragen over de lozingen vanuit de Antwerpse haven.”
Illegale lozingen
Een Europese aanpak is daarom nodig, zeker omdat het een grensoverschrijdend thema is. “Er is behoefte aan specifieke internationale afspraken over het schoonhouden en schoner maken van de Westerschelde”, legt Ruissen uit. “Het is het stroomgebied van de Schelde. Daar is België en zelfs Frankrijk bij betrokken. Op het moment dat er daar lozingen plaatsvinden of illegale lozingen plaatsvinden, dan komen die in Zeeland terecht.”
Samen met de lokale SGP-fractie in Zeeland gaat Ruissen daarom een onderzoek starten. “Ik ga in beeld brengen of Antwerpen Brusselse normen rondom PFAS overschrijdt. Als daar sprake van is, dan ga ik de kwestie aan de Europese Commissie voorleggen. Die moet dan in actie komen, en als de normen worden overschreden kan er zelfs een inbreukprocedure tegen Vlaanderen worden gestart.”
Brusselse Nieuwe zoekt naar het antwoord op jouw vraag in ‘Aan de haak’. In dit nieuwe katern behandelen we iedere week een lezersvraag, groot of klein. Wat is de persoonlijke agenda van dat ene Nederlandse Europarlementslid? Hoe werkt die instelling of parlementscommissie nu weer en wat kost het? Dus twijfel niet en stuur ons je vraag!
