Nederland doet het best goed als het om de rechtsstaat gaat. Dat blijkt uit een analyse van de Europese Commissie. Nederlanders ervaren bijvoorbeeld een hoge mate van onafhankelijkheid van rechters. 76 procent van de burgers en 75 procent van de bedrijven vindt rechters onafhankelijk. Terecht ook, stelt het rapport. Nederland pakte personeelstekorten aan, verscherpte de regels voor ex-bewindspersonen en verbeterde het bestuur van de publieke omroep. Vorig jaar kreeg Nederland ook nog een voldoende.
Maar ondanks de hoge score mag Nederland de rechtsstaat niet als vanzelfsprekend beschouwen, zegt de Commissie. De onafhankelijkheid van rechters is namelijk vooral gebaseerd op Nederlandse cultuur en traditie, en niet vastgelegd in de Grondwet. In een tijd van politieke verdeeldheid kan dat problemen opleveren.
Lobbyisten in Den Haag
Ook staat het maatschappelijk middenveld onder druk. Meerdere mensenrechtenorganisaties maken zich zorgen over de toenemende wens van beleidsmakers om op mensenrechtenorganisaties en ngo’s te bezuinigen. D66-Europarlementariër Raquel García Hermida-van der Walle maakt zich ook zorgen over te zwakke transparantieregels voor lobbyisten in de Tweede Kamer, waarvoor het rapport ook waarschuwt. “Als je niet weet wie met wie praat, dan is het voor inwoners lastig te zien hoe een besluit tot stand komt”, zegt García Hermida-van der Walle. “Dat werkt corruptie en vriendjespolitiek in de hand.”
Daarnaast staat de Nederlandse rechtsstaat volgens haar steeds verder onder druk. “Als je ziet hoe Geert Wilders tekeergaat tegen rechters en burgemeesters die hem niet aanstaan, dan maak ik me grote zorgen om onze rechtsstaat.”
Andere EU-landen
Hoewel Nederland het goed doet, staat de rechtsstaat in andere EU-landen meer onder druk. Slechts 57 procent van de aanbevelingen uit 2024 is volledig of deels uitgevoerd. Voor 43 procent geldt dat er slechts beperkte of geen vooruitgang is geboekt. In sommige gevallen is er sprake van politieke vertraging, maar de Commissie wijst ook op landen die geen bereidheid tonen tot opvolging of zelfs achteruitgaan.
