16.30 uur: Denemarken, Italië en Nederland: Aanpoten op migratie

Het Europees Parlement moet haast maken om de afspraken over het terugkeren van afgewezen asielzoekers goed te keuren. Met die boodschap is voorzitter Metsola van het Parlement op pad gestuurd door de 14 leiders die eerder vandaag een speciale migratie top hielden.

Nederland zat die die top voor, samen met Italië en Denemarken. Aan tafel zaten in ieder geval ook Finland, Polen, Oostenrijk, Hongarije, Cyprus, Malta, België, Letland, Griekenland en Litouwen.

Vooral de Deense premier Frederiksen (foto) hamerde na afloop op snelheid. Het Europees Parlement moet de voorstellen van de Europese Commissie, als aanvulling op het Migratiepact, goedkeuren.

16.00 uur: Hongarije zegt nee

Het is de Europese Raad weer niet gelukt om met één stem te spreken over Oekraïne; Hongarije ligt opnieuw dwars. De regeringsleiders spraken over militaire en politieke steun en het toetreden van Oekraïne tot de Europese Unie. Zoals verwacht weigerde Hongarije de getrokken conclusies goed te keuren en hield vast aan het argument dat de positie van de EU ten aanzien van Oekraïne neerkomt op een pro-oorlogsstandpunt. Hongarije wees de uitkomsten tijdens de vorige top op 6 maart ook al af.

Over Oekraïense toetreding tot de Europese Unie hebben meer lidstaten, waaronder Nederland, hun bedenkingen. Zij hebben zich hier echter nog niet, in tegenstelling tot Hongarije, duidelijk tegen uitgesproken. De gesprekken van de regeringsleiders over Oekraïne duurden iets meer dan twee uur, waarbij de Oekraïense president Volodymyr Zelensky virtueel deelnam vanuit Noorwegen. In dit gesprek vertelde Zelensky onder andere over het recente contact dat hij had met de Amerikaanse regering en de volgende stappen richting een wapenstilstand en de onderhandelingen over een vredesakkoord.

15.30 uur: Meer samen inkopen

Nederland werkt al goed samen op militair vlak, zegt Schoof voorafgaand aan de top in Brussel tegen de pers. Nederland kan bijvoorbeeld beter haar best doen om wapens, voertuigen en ander militaire materieel samen aan te kopen, vertelt Schoof: ”Samen defensiematerieel aankopen, we hebben het al vaker gezegd, is goedkoper en beter voor de defensie-industrie.” Overigens heeft Nederland vaker samen inkopen gedaan in NAVO-verband. Alles over deze en andere ontwikkelingen op het vlak van defensie en veiligheid lees je in onze nieuwsbrief: Probeer ‘m de eerste maand gratis, direct opzegbaar!

13.30 uur: Nederland blijft betrouwbaar

Nederland blijft een betrouwbare bondgenoot van Oekraïne, ongeacht de sterke tegenstand van verschillende coalitiepartijen tegen de EU-plannen voor defensiebestedingen, zegt Dick Schoof.

Dat er onenigheid in de coalitie is over de financiering, is normaal volgens Schoof. “Het gaat namelijk om zeer grote geldbedragen.” Maar hij voegt eraan toe: “Tegelijkertijd gaat het om essentiële veiligheidsmaatregelen, bovenal in Oekraïne.”

Daarom verzekert de minister-president Oekraïne en de Europese lidstaten dat Nederland Oekraïne volledig blijft steunen, “politiek, militair en financieel.”

13.00 uur: Concept-conclusies EU top

Alvast een blik op de conceptconclusies van de top: Diplomaten werken die voor het grootste deel altijd alvast uit vooraf, EU-leiders zetten tijdens hun vergadering de politieke puntjes op de i. Om te beginnen met defensie: De EU-landen vragen de Europese Commissie vaart te maken met de defensievoorstellen van de afgelopen weken. Het moet sneller en binnen vijf jaar moeten de Europese krijgsmachten weer paraat zijn.

Ook op het gebied van migratie moet Brussel de hardloopschoenen aantrekken: Bestaande wetgeving moet op iedere mogelijke manier aangewend worden om de instroom van vluchtelingen te verlagen en wetten die nog in de pijplijn zitten moeten versneld worden uitgewerkt. Weinig nieuws onder de zon dus, dit zeggen de EU-landen al langer. Bovendien heeft een groot deel, 23 van de 27 landen, nog niet eens plannen aangeleverd om het Europese migratiepact thuis te implementeren. Nederland heeft deze voorbereidingen al wel getroffen.

De EU-landen spreken zich ook uit over de situatie in de Gazastrook. “De Europese Raad betreurt het falen van het staakt-het-vuren in Gaza”, is in de conclusie te lezen. Specifiek Israël wordt in de paragraaf niet genoemd. Het land stuurde deze week opnieuw militairen de Gazastrook binnen en bombardeerde een groot aantal doelen. Sinds dinsdag, toen Israël de bombardementen hervatte, zijn er al honderden doden gevallen, stelt CNN.

Verder betreuren de EU-landen de weigering van Hamas om gijzelaars terug te laten keren naar Israël. De EU-landen willen direct een nieuw staakt-het-vuren en dat de overgebleven gijzelaars bevrijd worden.

12.25 uur: Baas Europese Bank Lagarde: ‘voorbereid zijn op tarieven’

Europa moet voorbereid zijn op tarieven en economische chantage, zegt Europese Centrale Bank (ECB)-voorzitter Christine Lagarde. Vanmorgen sprak ze met Europarlementariërs, vanmiddag doet ze ook de Raad aan om met Europese regeringsleiders te praten. Europarlementariërs maken zich zorgen over de tarieven die de Amerikaanse president Donald Trump in wil stellen op Europese producten. Omdat tarieven importeren duurder maakt, vrezen EU-bedrijven dat ze minder producten aan Amerikanen kunnen verkopen.

De strategie van anderen om ons te verzwakken, zou ons juist sterker moeten maken, zegt ze. Amerikaanse tarieven kunnen behoorlijke invloed hebben op de Europese economie, denkt Lagarde. Ze schat dat de Europese groei zo’n 0,3 procent achteruit gaat als Trumps tarieven ingaan. Reageert de EU daarop met eigen tarieven, dan kan de groei vertragen met wel 0,5 procent. Ook de inflatie zal stijgen, denkt ze. Zo’n half procent.

12.30 uur: Kallas onder vuur

Kallas wil dit jaar nog voor 40 miljard militaire steun aan Oekraïne leveren. Hoeveel elk land hieraan bijdraagt, moet worden afgestemd op de omvang van de economie van een land. Dit plan stuit echter op verzet, erkent ook Kaja Kallas: “We weten dat er serieuze zorgen zijn over de begrotingstekorten in de meeste Europese landen en dat vormt een probleem.”

Hiermee doelt de Europese chef Buitenland op het bezwaar van landen zoals Frankrijk en Italië tegen dit plan. Kallas probeert daarom op korte termijn een beperkter plan erdoorheen te krijgen. “Het realistische plan is die €5 miljard voor munitie en daar werken we nu aan.” Met deze 5 miljard moeten 2 miljoen granaten aan Oekraïne geleverd worden

12.15 uur: Duitsland wil leidende rol behouden

Bondskanselier Scholz zegt dat het bijzondere dagen zijn, dit is ook af te lezen aan de vele ontmoetingen binnen de EU, die elkaar snel opvolgen. Het belangrijkste is dat Oekraïne een onafhankelijk en soeverein land blijft. Duitsland is en blijft met 7 miljard euro voor Oekraïne nog altijd de grootste ondersteuner. In eigen land is het natuurlijk opmerkelijk dat Duitsland een grondwetswijziging heeft doorgevoerd, zodat de eigen defensie-uitgaven flink omhoog kunnen door schulden te maken.

Verder haalde Scholz de relatie tussen EU en Turkije aan. Hij ziet graag meer samenwerking met Turkije, maar vreest dat Europese waarden er niet altijd overeind blijven. De arrestatie van de burgemeester van Istanboel ziet hij als groot risico voor de democratie

11.40 uur: Letland ziet 800 miljard voor defensie slechts als eerste stap

Waar Nederland terughoudend is over het geld en een versnelde toetreding van Oekraïne tot de EU zijn andere landen enthousiaster:

Zo wil Finland dat Oekraïne uiterlijk in 2030 lid wordt van de EU. En de premier van Letland Evika Silina (foto) vindt de voorstellen om 800 miljard uit te trekken voor defensie slechts een eerste stap: “Er moet veel meer geld op tafel komen.”

11.15 uur: Patriotten vrezen ‘federalistische machtsgreep’

De meeste Europese fracties komen de ochtend van de top altijd even bij elkaar. De christendemocraten traditioneel in een hotel aan het Jourdanplein, de socialisten deze keer online en nu ook, de avond van te voren dan, de Patriotten. De nationalistische fractie met de Hongaarse Fidesz partij van Viktor Orbán maar ook de Nederlandse PVV van Geert Wilders. Die laatste was overig niet aanwezig bij deze voortop.

Hoewel de leiders van de Patriotten de Europese krijgsmachten willen versterken zijn ze sterk tegen een in hun woorden ‘federalistische machtsgreep’. Meer investeren dus in defensie, maar niet samen lenen of schulden aangaan en defensie-uitgaven doen vanuit nationale belangen.

Op de ochtend van de top haalt Orbán, de enige vertegenwoordiger van de Patriotten op de top van regeringsleiders, alvast uit naar Oekraïne. De Hongaren bepalen of Oekraïne ooit lid wordt van de EU, niet Brussel, stelt hij.

10.45 uur: Schoof: ‘Stuur vluchtelingen terug naar de regio van herkomst’

Nog even over migratie: Nederland is samen met Denemarken en Italië één van de kartrekkers om het Europees migratiebeleid strenger te maken. Vanochtend sprak Schoof met collega’s uit Finland, Polen, Oostenrijk, Hongarije, Cyprus, Malta, België, Letland, Italië, Denemarken, Griekenland en Litouwen. Op de agenda: de vraag over Syrische vluchtelingen, kunnen ze naar huis? En ook de voorstellen van de Europese Commissie voor een aanscherping van het Migratiepact, met daarin maatregelen die de problemen met het terugsturen van vluchtelingen naar veilige landen moeten aanpakken.

Volgens Schoof moet de EU meer landen veilig verklaren waardoor asielzoekers sneller uitgezet kunnen worden. Daarbij wordt wel rekening gehouden met individuele redenen van vluchtelingen. Ook denkt de premier aan het terugsturen van vluchtelingen naar landen waar ze niet vandaan komen. “Dat hoeft niet perse het land van herkomst te zijn”, legt Schoof uit aan de pers. Hij denkt aan landen in de buurt van het land van herkomst die ook een verbinding hebben met elkaar.

10.30 uur: Schoof: “Met Duitsland hebben we al een gezamenlijk legerkorps”

Nederland speelt gewoon mee, zegt premier Schoof bij aankomst op de top. De moties die de Tweede Kamer aannam om zich tegen de Europese herbewapeningsplannen en gezamenlijke leningen te verzetten maken het Schoof in Brussel niet moeilijker, denkt hij. “We blijven consequent uitdragen dat we tegen eurobonds zijn, dat we staan voor financiële stabiliteit en schuldhoudbaarheid”, legt de premier uit. “Dat deden we twee weken geleden en dat doen we nu.” 

Schoof vindt het vooral belangrijk dat het over de veiligheid van Europa gaat. De door Von der Leyen gepresenteerde herbewapeningsplannen worden vandaag opnieuw besproken en intussen ligt er ook het ‘witboek’ van defensiecommissarris Andrius Kubilius. Dat roept op tot meer samenwerking zowel tussen krijgsmachten zelf, maar ook als het aankomt op het aanschaffen van wapens en voertuigen. De Nederlandse marine en luchtmacht werken al veel Europees samen, zegt Schoof. “En met Duitsland hebben we al een gezamenlijk legerkorps.” Dit zit goed dus, concludeert de premier. Op samen militaire aankopen doen, zit ruimte voor verbetering, geeft hij toe. 

Overigens gelooft Schoof niet dat Nederland gebruik gaat maken van de 150 miljard euro die de Europese Commissie beschikbaar wil stellen voor defensieaankopen. Die kans is ‘nihil’, denkt hij. “We hebben al een AAA-rating”, zegt hij. Zelf lenen is waarschijnlijk voordeliger.

09.40 uur: Von der Leyen: ‘Beslissende dagen voor EU’

Bij de voortop van de Europese Volkspartij, waar ook CDA, BBB en NSC bij zitten, kwam zojuist Commissievoorzitter Ursula von der Leyen als laatste binnen. Ze zei dat het beslissende dagen zijn voor de EU en de Europese raad:

“De EU wordt op meerdere fronten uitgedaagd op gebied van concurrentie en veiligheid.

Vandaag zal een volle agenda worden, maar de focus van de discussie zal het witboek over veiligheid worden.”

09.30 uur: Weber: ‘Niet het moment voor Nederlandse terughoudendheid’

De Nederlandse terughoudendheid over het ReArm Europe plan van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ‘moeten we respecteren, maar dit is niet het moment’. Dat zegt voorzitter van de christendemocraten (EVP) in het Europees Parlement Manfred Weber voorafgaand aan de top in Brussel. Hoewel het besluit van de Tweede Kamer om zich te verzetten tegen de Brusselse herbewapeneningsplannen vanuit een democratisch perspectief gerespecteerd moet worden, roept Weber vooral op tot eenheid. “We moeten aan al onze vijanden laten zien dat we samen optrekken.”

Nederland heeft een intensief debat nodig over Europese defensie, want een sterke Europese defensie is ook van belang voor Nederland, stelt Weber.

De Tweede Kamer stemde begin deze maand voor een motie die premier Schoof oproept niet in te stemmen met het ReArm Europe plan. Dat moet met leningen en versoepelde begrotingsregels 800 miljard aan extra geld voor Europese krijgsmachten opleveren. Hoewel Schoof in overleg met coalitiepartijen toch ruimte kreeg om in Brussel te onderhandelen blijft het verzet tegen gezamenlijke leningen (eurobonds) in Den Haag groot. De Kamer nam deze week een nieuwe motie aan die Schoof oproept dat verzet in Brussel door te zetten.

8.45 uur: Wat willen de Zweden?

Alvast een vooruitblik op het Europese speelveld:

De Zweden, die na de Russische invasie van Oekraïne lid werden van de NAVO, willen vooral Oekraïne blijven steunen. Militair, financieel (ze keurden laatst nog een steunpakket van 1,2 miljard euro goed) en sancties tegen Rusland. Verder vind Zweden het belangrijk dat Europese bedrijven profiteren (Zweden bouwt zelf moderne gevechtsvliegtuigen) van de Europese herbewapeningsplannen, maar moeten ook buitenlandse defensiebedrijven niet buiten de boot vallen.

Verder zetten de Zweden in op het versterken van de interne markt en het wegnemen van administratieve lasten. Dat moet Europa weer concurrentiekracht geven, zo stelt het Scandinavische land. Ook belangrijk: de energieprijzen. Het moet goedkoper en de energie-infrastructuur moet efficiënter. Zonder dat kunnen Europese bedrijven niet concurreren met de rest van de wereld.

8.00 uur: Wat staat er op de agenda?

Voor premier Schoof begint de dag met het voorzitten van een speciale voortop over migratie. Samen met Italië organiseert ons land namelijk een bijeenkomst om over de problemen te praten. Aan tafel bij voorzitter Schoof zitten in ieder geval Finland, Polen, Oostenrijk, Hongarije, Cyprus, Malta, België, Letland, Italië, Denemarken, Griekenland en Litouwen.

En natuurlijk is er aandacht voor Oekraïne, maar net als de vorige keer zal het een soort inlegvel worden, want Hongarije heeft geen zin om mee te doen. De andere 26 landen werken verder aan nieuwe sanctiepakketten, zo komt in de conclusie te staan. 

Klein detail, het woord eurobonds kunnen we nog nergens terugvinden. Volgens sommige diplomaten is dat een handreiking naar Nederland, zodat premier Schoof de komende maanden in Nederland voldoende politieke manoeuvreerruimte heeft om te kunnen bijstellen als de coalitiepartijen het niet met de voorstellen eens zijn.

De top in maart gaat ook altijd over het geld. Christine Lagarde van de Europese Centrale Bank (ECB) komt langs, evenals de voorzitter van de eurogroep Pascal Donohoe. En de nieuwe kapitaalmarktunie, tegenwoordig spaarunie geheten, staat op de agenda.