Hoog bezoek in de Tweede Kamer: niemand minder dan de president van de Nederlandse centrale bank maakt zijn opwachting. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de gierende inflatie die de Europese Centrale Bank (ECB) maar niet onder controle krijgt. In Nederland is de inflatie ondertussen zelfs opgelopen tot 16,8 procent. Het zijn dan ook historische tijden: voor het begin van de huidige crisis had de ECB de rente nog nooit met meer dan 25 procentpunten verhoogd. Nu heeft het dat op korte tijd, in drie stappen, al met 200 procentpunten gedaan.
Inschattingsfout
Over de oorzaak van de inflatie die de pan uit rijst, is president van de Nederlandse centrale bank Klaas Knot duidelijk: energie- en voedselprijzen die door de oorlog in Oekraïne omhoog schoten; tekorten in de internationale logistieke keten zoals bij microchips; en de heropening van de economie na corona. “De vraag naar goederen en diensten op het einde van de lockdowns, was groter dan het aanbod; het aanbod kon het niet bijbenen”, vertelt hij.
Daarbij geeft Knot eerlijk toe dat de centrale bankiers verkeerd hebben ingeschat hoelang de inflatie zou duren. “Maar wat echt zorgwekkend is, is dat we de inflatie ook zien verbreden. We zien niet enkel energie- en voedselinflatie, maar ook industriële goederen en diensten worden nu aangetast”, vertelt Knot.
Toch ziet hij licht aan het einde van de tunnel. Voor volgend jaar verwacht hij nog wel een inflatiepeil van vijf à zes procent, maar tegen 2024 zouden we weer op de veilige twee procent eindigen. De recessie, waarvan alle economen denken dat ze eraan komt, schat Knot overigens mild in. Meer nog: hij denkt dat die noodzakelijk is om de oververhitte economie te genezen.
Lonen
Een vervelend gevolg van de inflatie, en waarvoor Knot echter niet meteen een oplossing ziet, is de ontwikkelingen van de lonen. Het is dan ook een lastig dilemma: enerzijds hebben werknemers een hoger salaris nodig nu alles zo duur is, anderzijds verliezen bedrijven aan concurrentiekracht wanneer ze de lonen verhogen. Wie laat je uiteindelijk voor de stijgende kosten opdraaien?
“Verwachten dat de lonen volledig worden gecompenseerd, is niet realistisch omdat je dan álle energiekosten naar het bedrijfsleven doorspeelt. Niet enkel die van het bedrijf zelf, maar ook die van de werknemers”, vertelt Knot. Een eerlijke manier om de lasten te verdelen, ziet Knot in het laten stijgen van de lonen met het gedeelte van de inflatie dat binnenlands wordt veroorzaakt. Het grootste deel van de inflatie wordt immers vanuit het buitenland door de energieprijzen veroorzaakt. De loonstijging van vijf à zes procent die dit plan impliceert, lijkt Knot een eerlijke verdeling van de lasten.
Agressieve rente
Kamerlid Olaf Ephraim (Groep Van Haga) wil weten hoe Knot tegen de gevolgen van renteverhogingen aankijkt. Dat de ECB de rente zo agressief heeft verhoogd, zorgt er namelijk voor dat bedrijven die met langetermijncontracten werken of veel langetermijnschulden hebben hun bedrijfsmodel ineens door elkaar geschud zien worden. Wanneer een paar bedrijven hierdoor omvallen, kan dit zomaar een onvoorspelbare kettingreactie uitlokken.
Een nieuwe bankencrisis verwacht Knot niet, daar zouden de nodige lessen uit de financiële crisis van 2008 wel zijn geleerd. “Maar we zagen al wel hoe onlangs energiehandelaren en pensioenfondsen in de problemen kwamen.” Dat komt volgens Knot omdat bedrijven inderdaad moeite hebben om de rentekosten op te vangen, wanneer er een grotere termijn tussen hun opbrengsten en kosten zit. “Ik ben bang dat we dit soort ongelukjes wel vaker zullen zien in de toekomst. Ook omdat er hoekjes zijn in de financiële markten, waar weinig transparantie is. Daarom kunnen we moeilijk de risico’s inschatten. Maar het is nu eenmaal onvermijdelijk dat renteverhogingen die risico’s met zich meebrengen.”
