De Europese Centrale Bank verhoogt de rente per 27 juli met 0,5 procent, waarmee de rente uitkomt op nul procent. Dat besluit treedt op 27 juli in werking. Met de renteverhoging wil de ECB de inflatie in de eurozone afremmen. Met de verhoging maakt de Europese Centrale Bank het lenen van geld duurder, waardoor er een rem op de economie komt: bedrijven en burgers zullen minder geld uitgeven. Als dat gebeurt, zal ook de inflatie weer afnemen. De Europese Centrale Bank heeft als doel de inflatie in de eurozone op zo’n twee procent te houden. Nu ligt die rond de 8,6 procent.

Een verhoging stond hoe dan ook al op de agenda. De Europese Centrale Bank gaf eerder aan te verwachten dat die neer zou komen op 0,25 procentpunt, maar heeft daar nog een schep bovenop gedaan. Het is een historische stap: dit wordt de eerste verhoging sinds 2011. Ook de grootte van de stap is bijzonder: bij de financiële crisis in 2008 en de internetbubbel in 2001 werd dezelfde maatregel genomen, maar renteverhogingen zijn doorgaans minder groot.

Aan het besluit ging veel kritiek vooraf. Andere centrale banken verhoogden al eerder de rente in reactie op de oplopende inflatie. Dat deden bijvoorbeeld de Federal Reserve in de Verenigde Staten en De Bank of England.

Noodinstrument

De bestuurders van de Europese Centrale Bank zijn het ook eens geworden over een instrument waarmee ze de de toenemende renteverschillen tussen de eurolanden willen aanpakken. Met name in Zuid-Europese landen, waaronder Italië en Griekenland, stijgt de rente een stuk sneller dan in andere eurolanden, wat daar problemen oplevert. Die landen hebben een hoge staatsschuld, en dat kost ze door de stijgende rente steeds meer geld. Dat is niet alleen vervelend voor die landen, maar kan uiteindelijk ook gevolgen hebben voor de stabiliteit van de euro, zo wordt gevreesd.

Met een nieuw noodinstrument kan de Europese Centrale Bank schulden gaan opkopen van landen die nu grote problemen ervaren, zodat die schuld minder zwaar drukt en de rente kan zakken. Het zogeheten transmissiebeschermingsinstrument wordt de nieuwe tool in de toolbox van de ECB.

Het opkopen van schulden gaat niet direct van start, maar pas als de centrale bankiers dat nodig vinden. Wanneer dat dan nodig zou zijn, wordt niet duidelijk gemaakt. Wel zullen landen waarvan schulden worden opgekocht aan een paar eisen moeten voldoen. Die eisen hebben te maken met gezond en duurzaam financieel beleid, in lijn met de Europese begrotingsafspraken. Maar, zegt ECB-president Lagarde, de eisen zijn eerder richtlijnen, per geval wordt bekeken of schulden van een land kunnen worden opgekocht. 

Juist nu: chaos in Italië

Juist in Italië, het land dat naar verwachting het meest geholpen zal worden door het nieuwe opkoopplan van de Europese Centrale Bank, heerste de afgelopen week politieke chaos. Premier Mario Draghi, oud-president van de ECB en in Brusselse kringen bekend als ‘Super Mario’, heeft vanochtend zijn ontslag ingediend. In de Italiaanse regering ontbrak de eenheid om de hervormingen door te voeren die nodig zijn om de 205 miljard euro uit het Europese coronaherstelfonds te ontvangen.

Al voordat Draghi vanochtend met zijn ontslagbrief goed en wel was aangekomen bij de president, was de rente op staatsleningen al opgelopen. Van 3,2 procent gisteren naar 3,6 procent vanochtend. Die stijgende rente baart economen zorgen: de Italiaanse schuld wordt steeds minder houdbaar nu het ze steeds meer geld kost om geld te lenen op de financiële markten. De koers van de euro houdt zich daarentegen koest onder de ontwikkelingen.

Hoe nu verder met Italië? Draghi zit naar verwachting nog stevig in het zadel tot een nieuwe regering is gevormd, na de vervroegde verkiezingen. Die zullen in september of oktober plaatsvinden. Rechtse en EU-kritische partijen staan bovenaan in de peilingen. Mochten de opiniepeilingen een glazen bol blijken, dan zou Giorgia Meloni van de Fratelli d’Italia een regering kunnen gaan vormen met de rechtse partijen Forza d’Italia en Lega. Hoe het nu verdergaat met de hervormingen die nodig zijn om het geld uit het Europese coronaherstelfonds te ontvangen, geld dat Italië goed kan gebruiken, is afwachten.

Abonneer je op onze nieuwsbrief Financiën en Economie