Dit artikel komt uit de Nieuwsbrief Democratie en Rechtsorde. Het bespreekt de bijeenkomst van de EU-ministers van Defensie in Denemarken van deze week. Er staat genoeg op de agenda: Oekraïne en Israël, onderwerpen die het komende politieke jaar het debat zullen domineren. Liever eerst terugblikken? Lees hier de terugblik.

In Denemarken komen vandaag en morgen de Europese ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken bijeen voor een informeel overleg. Officiële besluiten worden er niet genomen, maar de bijeenkomst wordt wel gebruikt om standpunten af te tasten en de toon te zetten voor de komende maanden. Op tafel liggen twee dossiers die ook dit politieke seizoen de Europese agenda zullen blijven beheersen: de oorlog in Gaza en de steun aan Oekraïne. Nederland gebruikt het overleg om de druk op beide fronten op te voeren.

Israël-aanpak leidt tot verdeeldheid

Na het vertrek van minister Caspar Veldkamp wijzigt het kabinet de Israël-koers niet. Demissionair defensieminister Ruben Brekelmans (VVD), die hem voorlopig vervangt, stuurde samen met zijn Zweedse collega Maria Malmer Stenergard een brief aan EU-buitenlandchef Kaja Kallas.

Daarin stellen zij dat “er meer moet gebeuren om de Israëlische regering van koers te doen veranderen”. Ze pleiten voor sancties tegen gewelddadige kolonisten op de Westoever en tegen ‘extremistische’ Israëlische ministers die deze kolonisten bescherming bieden. Ook vinden zij dat Israël gedeeltelijk moet worden uitgesloten van het onderzoeksprogramma Horizon Europe en dat de handel die dankzij het associatieakkoord tussen de EU en Israël mogelijk is, moet worden stilgelegd. Deze eisen zijn niet nieuw. Voormalig minister Veldkamp maakte zich er ook al hard voor in Europa, maar moest concluderen dat er verdeeldheid was onder de EU-lidstaten.

Brekelmans zegt de focus te verleggen naar nationale sancties, als de afspraken in Europa niet van de grond komen. Maar in de Tweede Kamer – en in het demissionaire kabinet – is vooralsnog weinig steun voor het harder aanpakken van Israël, zo bleek uit het debat na het aftreden van Veldkamp. Voorstellen zoals een boycot van producten uit illegale Israëlische nederzettingen kregen geen meerderheid. Ook een motie om de Palestijnse Staat te erkennen werd verworpen.

Belgische crisis

Ook elders in Europa leidt het Israëlbeleid tot spanningen. In België raakte de regering verdeeld nadat minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot opriep tot een scherpere koers en zei “aan de goede kant van de geschiedenis” te willen staan. Twee van de vijf coalitiepartners zijn daar terughoudender in. Een acute crisis werd vooralsnog afgewend; maandag praten de Belgische ministers verder.

Meer steun aan Oekraïne

In Denemarken staat ook militaire steun aan Oekraïne en een nieuw sanctiepakket tegen Rusland op de agenda. De urgentie nam toe nadat er donderdag bij een Russische aanval een EU-gebouw in Kyiv werd geraakt. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen sprak van “een grimmige herinnering aan wat er op het spel staat” en stelde dat het EU-kantoor doelwit was van een directe aanval.

Minister Brekelmans reageerde scherp: “Wéér flats verwoest, mensen onder puin, onschuldige mensen gedood. Het toont de brute realiteit: Poetin kiest voor terreur, niet voor vrede. We moeten de druk op Rusland opvoeren voor een robuuste vrede.”

Nederland roept op tot meer gezamenlijke militaire steun vanuit de EU. Zelf trekt het kabinet 500 miljoen euro uit voor Oekraïne, als onderdeel van het zogeheten PURL-initiatief – een lijst met prioritaire militaire behoeften. Ook wil Nederland dat wordt onderzocht hoe bevroren tegoeden van de Russische Centrale Bank kunnen worden ingezet voor de wederopbouw van Oekraïne, mits juridische en financiële risico’s worden afgedekt.

Komen er Europese sancties of neemt de het demissionaire kabinet het heft in eigen handen? En hoe zit het met de steun aan Oekraïne? Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en abonneer je op de Nieuwsbrief Democratie en Rechtsorde. Ontvang elke twee weken exclusief nieuws en achtergronden uit Brussel, Den Haag en de rest van Europa direct in jouw mailbox.