De plannen voor nauwere Europese defensiesamenwerking zijn niet nieuw. Al in de jaren ’50 waren er ideeën voor een Europese Defensiegemeenschap, maar die haalden het destijds niet. Nu, ruim 70 jaar later, lijkt de tijd er wel rijp voor. De Russische invasie van Oekraïne blaast de focus op Europese veiligheid en defensie nieuw leven in.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft duidelijk gemaakt dat defensie topprioriteit wordt tijdens haar tweede termijn. “Voor het eerst in decennia is onze vrijheid in gevaar,” zei ze in een toespraak voor het Europees Parlement. “We moeten alles doen wat nodig is om onze Europese burgers te beschermen. Het is aan Europa om Europa te verdedigen.”
Nieuwe Eurommissaris voor Defensie
Eerder dit jaar stelde Von der Leyen al dat de tijd rijp is voor een aparte Eurocommissaris voor Defensie. Op dit moment zit defensie nog in de portefeuille van Eurocommissaris voor Interne Markt Thierry Breton. Deze nieuwe Eurocommissaris moet nauw samenwerken met de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken om de Europese defensie-inspanningen te coördineren.
Het is een gevoelige kwestie, aangezien defensie grotendeels een nationale bevoegdheid blijft. Bovendien is volgens de EU-verdragen de Hoge Vertegenwoordiger (momenteel Josep Borrell) verantwoordelijk voor het gemeenschappelijk buitenland- en veiligheidsbeleid van de EU. De precieze taakverdeling tussen de nieuwe defensiecommissaris en de Hoge Vertegenwoordiger zal nog moeten worden uitgewerkt.
500 miljard euro naar defensie
Wat al wel duidelijk is, is dat de nieuwe Eurocommissaris ervoor moet gaan zorgen dat de Europese defensie-industrie fors wordt opgeschaald. Von der Leyen heeft aangekondigd dat de EU de komende 10 jaar maar liefst 500 miljard euro moet investeren in defensie. “We moeten meer uitgeven, beter uitgeven, en samen uitgeven,” aldus de Commissievoorzitter.
Concrete plannen zijn er al voor een uitbreiding van het Europees Defensiefonds, dat moet investeren in onderzoek op het vlak van marine, grondtroepen, luchtgevechten en cyberaanvallen. Ook wil de Commissie het Europees Defensie Industrie Programma versterken. Dat moet binnen de Europese defensie-industrie de productie opkrikken waar die nu nog te wensen overlaat.
“We zullen een echte interne markt voor defensieproducten en -diensten creëren, de productiecapaciteit vergroten en gezamenlijke aanbestedingen bevorderen,” zegt Von der Leyen.
Nieuwe commissie voor Defensie
Ook het Europees Parlement beseft dat de tijden veranderen. Er zijn vergevorderde plannen om de huidige subcommissie Veiligheid en Defensie op te waarderen tot een volwaardige commissie voor Defensie. Op dit moment heeft Sebastiaan Stöteler (PVV) een zitje in de subcommissie Veiligheid en Defensie. Bart Groothuis (VVD) wordt plaatsvervangend lid.
De verdeling van de commissies in het Parlement is al bepaald, maar het is mogelijk om in september nog zaken aan te passen. Het Parlement kijkt vooralsnog de kat uit de boom omdat het wellicht pas dan officieel bekend is of er een nieuwe Eurocommissaris voor Defensie komt. De nieuwe commissie in het Parlement moet daar een afspiegeling van zijn.
Luchtafweer
Naast meer investeringen wil de Commissie ook inzetten op concrete samenwerkingsprojecten. Zo moet er een Europees luchtafweersysteem en een Europees systeem voor cyberverdediging komen.
Von der Leyen benadrukt dat de NAVO de hoeksteen van de collectieve verdediging blijft, maar ziet wel ruimte voor een sterkere Europese bijdrage. “We weten allemaal: onze defensie-uitgaven zijn te laag en te inefficiënt,” aldus de Commissievoorzitter.
