De Dagvangst

Goedemorgen!

De kruimels zijn weggeveegd — vandaag buigt Brussel zich écht over de nieuwe meerjarenbegroting van de EU. De officiële cijfers volgen later vandaag, maar dat weerhoudt het Europees Parlement er niet van om alvast positie te kiezen. Verder: de EU-ministers van Buitenlandse Zaken hadden gisteren een overvolle dag, maar veel knopen werden niet doorgehakt. In het Europees Parlement komt de aanlandplicht vandaag ter sprake, en Nederlandse onderzoekers sleepten sinds 2021 al meer dan één miljard euro aan Europese subsidies binnen. Mijn naam is Bert van Slooten. Samen met Sander van Vliet en Yves Lacroix maak ik je wakker met een Europees verbod op dierproeven. 

Strengere regels
Afwas- en schoonmaakmiddelen die op dieren zijn getest, mogen straks niet meer worden verkocht in de Europese Unie. Ook worden fabrikanten verplicht duidelijker te etiketteren, onder meer over dosering en allergenen en komen er strengere regels voor de biologische afbreekbaarheid van capsules en hulpstoffen, om microplasticvervuiling tegen te gaan. Navulverkoop wordt gestimuleerd en voor het eerst gelden specifieke veiligheidsvoorschriften voor producten met micro-organismen. De milieucommissie van het Europees Parlement stemde dinsdag met grote meerderheid in met de nieuwe EU-verordening die dit moet regelen. Het verbod op dierproeven voor (af)wasmiddelen en schoonmaakmiddelen werd in 2023 voorgesteld door Europarlementariër Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren), die ook mee onderhandelde over de uiteindelijke regels. “Dit voorkomt dat nieuwe schoonmaakmiddelen met micro-organismen op dieren worden getest. Elk dier dat we dit leed besparen, is winst”, zegt Hazekamp. Nu de wet is aangenomen in de milieucommissie, moet het Europees Parlement er nog plenair over stemmen, gevolgd door formele goedkeuring door de EU-lidstaten. Daarna treedt de verordening in werking, met gefaseerde invoering van de nieuwe regels in de komende jaren. 

Onderhandelingen zijn begonnen
Het Europees Parlement stelt stevige eisen aan de nieuwe EU-begroting. Meer geld voor defensie en concurrentiekracht, een aparte pot voor landbouw en geen blanco cheque voor de lidstaten. De onderhandelingen zijn al begonnen, nog voordat de Europese Commissie haar plannen heeft gepresenteerd. Overigens zijn het vooral de lidstaten die over de begroting gaan. Nadat de regeringsleiders hebben ingestemd met de plannen, beginnen de gesprekken tussen het Europees Parlement en de EU-lidstaten.  D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy wil een begroting die “volledig Europees gefinancierd is”. De SGP ziet dat anders: “Nieuwe eigen middelen geven de EU meer macht ten koste van de lidstaten”, waarschuwt Bert-Jan Ruissen. Ook de BBB is kritisch. Sander Smit: “Nieuwe EU-belastingen zijn het laatste wat we nodig hebben.” Lees hier meer over de eisen van het Europees Parlement.  

Geld voor onderzoek
Over geld gesproken. Nederlandse onderzoekers hebben de afgelopen vier jaar ruim 1 miljard euro aan Europees geld gekregen voor hun wetenschappelijk onderzoek. Het gaat om zogeheten beurzen van de European Research Council (ERC), een onderdeel van het Europese subsidieprogramma Horizon Europe.  De beurzen zijn bedoeld voor fundamenteel onderzoek. Het geld ging naar 732 Nederlandse onderzoeksprojecten, verdeeld over allerlei vakgebieden: van natuurkunde tot geschiedenis. De meeste beurzen gingen naar jonge wetenschappers die net begonnen zijn met een eigen team, zo meldt Rijksdienst voor Ondernemend Nederland die onderzoekers helpt om subsidie aan te vragen.  Vergeleken met landen als Italië en Duitsland scoren Nederlandse onderzoekers opvallend goed: per duizend onderzoekers krijgen zij bijna drie keer zo vaak een ERC-beurs. In totaal kregen Italië en Duitsland wel meer beurzen, maar Nederland steekt er relatief bovenuit. De cijfers gaan over de periode 2007 tot en met 2023. 

Vissen teruggooien
In de Visserijcommissie van het Europees Parlement gaat het vandaag over de zogenoemde aanlandplicht. Dat is een maatregel die ervoor zorgt dat vissers bijvangst niet terug mogen gooien in zee. De teruggegooide vis zou dat namelijk niet overleven en er kan van die vis veevoer, visolie of vismeel van gemaakt worden. Op die manier is er geen verspilling, zo was de gedachte. Maar, uit een studie in opdracht van de Europese Commissie blijkt dat deze aanlandplicht niet effectief is. De verplichting heeft niet geleid tot gedragsverandering in de visserij en zorgt voor hoge kosten. Het levert bovendien logistieke problemen op en het leidt tot voedselverspilling. De bijvangst wordt namelijk in veel gevallen alsnog weggegooid. Volgens SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen is het tijd voor herziening: “De aanlandplicht werkt niet. Het aantal soorten dat eronder valt moet naar beneden, maar bovenal moeten we van een aanlandplicht naar een registratieplicht.” Kunstmatige intelligentie moet daarbij helpen, stelt Ruissen. Vandaag brengt hij deze zorgen over aan de Deense minister die de visserijcommissie bezoekt. Ruissen hoopt dat er een herziening van de richtlijn mogelijk is.  

Amerikaanse steun
Dan over naar de drukke dag van de EU-ministers van Buitenlandse Zaken. Zij verwelkomden het besluit van de Verenigde Staten om extra wapens te leveren aan Oekraïne. Dat vertelde EU-Buitenlandchef Kaja Kallas na afloop van de vergadering van ministers in Brussel op dinsdag. De Amerikaanse regering stelt onder andere Patriot-luchtafweersystemen beschikbaar via een constructie waarbij NAVO-landen voor de wapens betalen. Dat betekent een kleine koerswijziging in Washington. De regering koos na de verkiezing van Donald Trump in eerste instantie voor terughoudendheid in Oekraïne. “We verwelkomen de Amerikaanse wapens, maar zien graag extra druk, ook op het gebied van sancties”, zei Kallas. “Sancties zijn nodig om Rusland te beroven van middelen om de oorlog te voeren. De Europese Unie blijft de kosten van de oorlog opvoeren.” Ze reageerde ook op recente inlichtingen van Nederlandse en Duitse veiligheidsdiensten over het toenemende gebruik van chemische wapens door Rusland. “Meer dan 9.000 aanvallen op Oekraïense troepen met chemische wapens – dat is onverdraaglijk”, aldus Kallas. “Als deze inlichtingendiensten zeggen dat het toeneemt, dan is dat zeer zorgwekkend.” Ook demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp liet weten blij te zijn dat “Amerika en Europa steeds meer op één lijn zitten”. 

Achttiende sanctiepakket
De Europese Unie heeft nog geen akkoord bereikt over het achttiende sanctiepakket tegen Rusland. Het voorstel bevat onder meer een verlaging van het olieprijsplafond naar circa 47 dollar per vat, nieuwe beperkingen voor de Russische energiesector en sancties tegen banken die helpen bij het omzeilen van eerdere maatregelen. De EU richt zich ook op de zogenoemde schaduwvloot: oude, vaak slecht verzekerde tankers die Russische olie vervoeren onder de radar. Dat wil de EU tegengaan met strengere regels, zoals havenverboden, verzekeringsbeperkingen en meldplicht. Hoewel brede steun is bereikt, liggen Malta en Slowakije nog dwars. Vooral Slowakije blijkt een hardnekkige tegenstander. Kallas: “We waren dichtbij een akkoord. Het is nu aan Slowakije. Die deal moet er komen.” Ze bevestigde dat de Europese Commissie in gesprek is met Bratislava, onder meer via een brief van voorzitter Ursula von der Leyen aan de Slowaakse premier. “Ik hoopte dat het vandaag zou lukken”, aldus Kallas. “We hebben nog een poging gedaan. Ik ben optimistisch dat er woensdag een akkoord komt als we er meer technisch over praten.” Volgens Veldkamp is het sanctiepakket “essentieel”. Nederland spreekt actief andere lidstaten aan. “We hebben Slowakije al benaderd met de oproep: kom aan boord”, zei hij.  

Nog meer te bespreken
De EU-ministers van Buitenlandse Zaken bespraken gisteren ook de situatie in het Midden-Oosten. Hier ging de meeste aandacht naar uit. Veldkamp: “Europa heeft Israël aangesproken en er zijn afspraken gemaakt om de situatie in Gaza te verbeteren, zoals het toelaten van meer humanitaire hulp. We moeten er als EU voor zorgen dat Israël deze afspraken nakomt. Het allerbelangrijkste is dat we in de EU eensgezind zijn.” Buitenlandchef Kallas noemde het akkoord van vorige week over extra humanitaire steun een positief signaal. “Meer goederen bereiken Gaza”, zei ze. “Maar Israël moet meer concrete stappen zetten.” Volgens haar volgen de EU-landen de situatie nauwgezet.Uiteindelijk kwam er geen besluit vanwege de grote verdeeldheid onder de lidstaten. “Alle opties die de Europese Commissie heeft geïnventariseerd, zijn vandaag op tafel gebleven”, zo vatte minister Veldkamp het samen. Volgens hem is dat positief. “Sommige lidstaten, zowel grote als kleine wilden opties van tafel halen, of het liefst geen kritiek op Israël zien.” De ministers bespraken verschillende maatregelen die Kallas op tafel legde, zoals visumbeperkingen of importstops vanuit bepaalde regio’s. “Dat zijn keuzes die de lidstaten moeten maken. We staan paraat om te reageren als Israël zich niet aan de afspraken houdt. We willen Israël niet straffen, maar de situatie in Gaza verbeteren.”

Elke ochtend van maandag t/m donderdag om 7.00 uur De Dagvangst in je mailbox met exclusieve laatste nieuwtjes? Abonneren kan hier