Dit artikel verscheen in onze nieuwsbrief Defensie en Veiligheid. We blikken terug op de poging van Europa om een defensie-industrie uit de grond te stampen.
Nog voor NAVO-landen spraken over vijf procent bbp aan defensie, presenteerde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen een gewaagd plan: ReArm Europe. Met daarin 800 miljard euro om de Europese krijgsmachten te versterken, deels via leningen (150 miljard) en deels met behulp van soepelere Europese begrotingsregels. Dat leidde tot ophef in Nederland, waar herinneringen aan omstreden ‘Eurobonds’ bovenkwamen.
Gezamenlijke schulden
De leningen deden denken aan de zogeheten Eurobonds: gezamenlijke leningen van EU-lidstaten waarbij landen met een sterke economie, zoals Nederland, deels garant staan voor schulden van andere landen. De Tweede Kamer riep premier Dick Schoof zelfs op om het voorstel van Von der Leyen te blokkeren, terwijl Schoof er eerder al mee had ingestemd. Uiteindelijk kreeg hij de ruimte om een “flexibel pad” te bewandelen: Nederland wil niet opdraaien voor goedkope leningen van andere landen, vindt dat de EU zuinig moet zijn en wil eerst duidelijkheid over de kosten.
Ondertussen maken meerdere EU-lidstaten al gebruik van de soepelere begrotingsregels. Ze mogen meer lenen dan normaal is toegestaan, zolang het geld naar defensie gaat. Nederland doet dat nog niet. Volgens het kabinet kan het zelf tegen gunstigere voorwaarden lenen.
Regels versoepelen
Los van hoe landen defensie financieren, hoe stamp je een Europese defensie-industrie uit de grond? Die vraag probeerde Eurocommissaris voor Defensie Andrius Kubilius te beantwoorden toen hij twee weken voor de NAVO-top in Den Haag was. Zijn boodschap was duidelijk: “We moeten de vrede niet meer afwachten, maar ons voorbereiden op oorlog. De enige manier waarop wij vrede kunnen afdwingen, is door Poetin ervan te overtuigen dat hij niet kan winnen. En dat lukt alleen als we Oekraïne blijven steunen.”
Volgens Kubilius bouw je de Europese defensie-industrie op met geld in de vorm van leningen, maar ook door regels te versoepelen. Nu duurt het volgens hem nog veel te lang voordat nieuwe fabrieken geopend kunnen worden.
Twijfel
De Europese industrie is het daarmee eens, al twijfelen sommige experts aan de plannen, bleek die middag in Den Haag. “Europa is geen militaire macht en ik betwijfel of we dat ooit worden. De uitdaging is om onze economische macht slim in te zetten”, zei oud-minister en voormalig EU-topdiplomaat Tom de Bruijn. Ook defensie-expert Vassilis Theodosopoulos, die sprak namens de Europese defensiekoepel ASD, merkte op dat alle recepten voor een Europese defensie-industrie al op tafel liggen. “We hebben een diagnose, we hebben een medicijn, maar de patiënt weigert het in te nemen.” Volgens hem is het probleem dat EU-lidstaten niet gezamenlijk investeren.
Het Europees Parlement steunt de plannen van de Commissie, al hadden sommige Europarlementariërs graag meer inspraak gehad. VVD-Europarlementariër Bart Groothuis zei op de conferentie: “Waar geen enkele gematigdheid op kan zijn, is dat Rusland niet meer aan defensie mag uitgeven dan alle Europese landen samen. En Rusland zal Europa blijven testen.”
Nieuwsgierig hoe Europa zich wapent tegen de dreigingen? Abonneer je op onze nieuwsbrief Veiligheid en Defensie en mis geen enkele update. We volgen niet alleen de Europese defensieplannen, maar ook het NAVO-debat en hoe Nederland zich daarin beweegt. Van sancties tegen Rusland tot de rol van de Nederlandse krijgsmacht, van de herbewapening van Europa tot de invloed van de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
