Staatssteun mag niet. Eurocommissaris Margrethe Verstager is bikkelhard tegen iedereen die de regels overtreedt. Maar er is beweging aan het front, want soms is staatssteun goed om veranderingen, zoals de groene klimaatplannen, af te dwingen.
Meer staatssteun mogelijk
Omdat de tijden veranderen, probeert de Europese Commissie de regels omtrent staatssteun te versoepelen. Zo werkt de Europese Commissie momenteel aan een voorstel om lidstaten meer ruimte te geven om hun bedrijven de energiecrisis door te helpen. Dat werd deze week nog gelekt naar Euractiv. Er was al een tijdelijke crisiswet van kracht die meer staatssteun dan gebruikelijk toelaat, maar de Commissie wil dus nog verder gaan.
Concreet zouden bedrijven met geldproblemen al eerder geholpen mogen worden. Daarnaast wordt de toegestane hoeveelheid financiële steun die een bedrijf mag ontvangen, verhoogd. Ook moeten bedrijven die energiebesparende maatregelen treffen, meer steun krijgen.
De markt in de huidige vorm, met een hele kleine rol voor de overheid, heeft z’n langste tijd gehad zo lijkt het. Steeds minder landen willen de crisissen van deze tijd door de markt laten oplossen. Vandaag gooien overheden veel liever een zak geld op tafel. Van de coronacrisis tot de huidige energiecrisis: altijd weer kijken we angstvallig naar de overheid om de totale economische verdoemenis af te wenden. Ook bij het halen van de klimaatdoelstellingen lijkt alle hoop verdwenen dat de markten uit zichzelf groener gaan worden.
Maar overheden mogen niet zomaar oneindig veel geld in hun eigen economie pompen. Om de eerlijke concurrentie te beschermen, bestaan er strenge regels omtrent staatssteun. Niet alleen bij de Europese Unie, maar ook internationaal. De Wereldhandelsorganisatie (WTO) is de scheidsrechter als er internationaal problemen zijn.
Verkapte staatssteun
Landen als de Verenigde Staten maken zich schuldig aan het geven van staatssteun. Zo krijgen bedrijven die Amerikaanse elektrische auto’s aanschaffen of Amerikaanse batterijen gebruiken extra belastingkortingen. Dat is toch echt verkapte staatssteun, vindt Brussel.
Eurocommissaris Vestager liet aan de Financial Times weten al een procedure tegen de Amerikanen te zijn gestart bij de Wereldhandelsorganisatie. In de tussentijd reist de Eurocommissaris voor Handel Valdis Dombrovskis deze week naar Washington om daar met zijn Amerikaanse collega te vergaderen.
Kritisch kijken naar huidige regels
De belangrijkste reden om kritisch naar de huidige regels rondom staatssteun te kijken is de klimaattransitie. Voor de vergroening is geld van de overheid nodig en dan is het al snel staatssteun. Dat is ook het verwijt van landen buiten de EU.
Ook bij de lidstaten onderling zorgt staatssteun voor discussie. Zo kwam Duitsland vorige week onder vuur te liggen door de 200 miljard euro die het uittrok om de energiecrisis te doorstaan. Allereerst omdat veel lidstaten dit tamelijk asociaal vonden. Wanneer het over Europese energiemaatregelen ging, hield Duitsland namelijk vaak de voet stijf. Maar daarnaast zou het steunpakket de Duitse bedrijven een oneerlijk voordeel geven. Van eerlijke concurrentie blijft er namelijk niet veel over wanneer de hoge energiekosten minder doorwegen op de Duitse concurrent.
In ons eigen polderland zorgt de stikstofcrisis dan weer voor een dilemma omtrent staatssteun. Het is niet de bedoeling dat uitgekochte boeren met hun zakcentje van de staat elders in Europa een nieuw bedrijf opstarten. Dan verplaatst de stikstof zich gewoon. Daarom wilde Johan Remkes bij de openbaring van zijn rapport een beroepsverbod vasthangen aan de uitkoopsom. Dat is ook een nodige voorwaarde om deze vorm van staatssteun aan de Europese regels te laten voldoen. Maar de boeren hebben al laten weten hier erg weinig zin in te hebben. Het is wachten op de nieuwe regels.
