De champagne stond al klaar bij het Rassemblement National (RN), maar toen de klok op gisteravond 20:00 uur sloeg in het voor de gelegenheid afgehuurde Pavillon Chesnaie du Roy, viel er plotseling een ongemakkelijke stilte over de gasten.
Hoe anders was het op het Parijse Place de la République, waar honderden mensen bijeenkwamen om de linkse overwinning (en gestuite opmars van uiterst rechts) te vieren. Later op de avond kwam er zelfs vuurwerk aan te pas. Op sommige plekken moest de politie ingrijpen om de rust te bewaren.
De overwinning van het linkse blok, onder leiding van de leider van La France Insoumise, Jean-Luc Mélenchon, kwam dan ook als een grote verrassing. Sinds Macron – na de nederlaag bij de Europese verkiezingen – onverwacht ook in zijn eigen land een nieuwe stembusgang aankondigde, leek de rechtse wind in Frankrijk niet meer te stoppen.
Meer macht naar het parlement
De huidige prognoses leiden dan ook tot verwarring in het naar stabiliteit snakkende land. Want: hoe moet het nu verder?
Voor de Franse schrijver en politicoloog Dominique Moïsi komt de uitslag echter niet compleet onverwacht. De reden voor de overwinning van RN in de eerste ronde kwam volgens hem omdat dit een “referendum tegen Macron” was. “De tweede ronde was daarentegen een referendum tegen RN.”
In één zin: “Angst voor het onbekende heeft het gewonnen van de haat voor de president. “De verkiezingen hebben volgens hem geleid tot een nieuwe machtsbalans. “Door het ontbreken van een absolute meerderheid zal er meer macht komen te liggen bij het parlement”.
Verdeeldheid op links
Maar hier ligt wel een probleem: het winnende linkse blok is behoorlijk verdeeld. Moïsi: “Mélenchon, leider van uiterst links, lijkt als de grootste uit te bus te komen. Alleen zal samenwerken voor hem lastig worden, gezien minstens helft van de linkse blok hem als te extremistisch ziet.” Ook Macron ziet hem niet zitten als premier.
Moïsi acht het dan ook niet onwaarschijnlijk dat er uiteindelijk een gematigder coalitie komt rondom een andere linkse leider. Éléonore Caroit, parlementslid voor Macrons renaissancepartij, sluit zich daarbij aan. Ook zij denkt dat het moeilijk wordt voor de andere twee grote linkse partijen – de groenen en de socialisten – om te regeren met Mélenchon.
“Hij laat geen ruimte aan anderen en beweegt niet mee. Ik denk dat het waarschijnlijker is dat er een coalitie zal komen tussen de andere linkse partijen met het centrum.” Maar dat betekent niet dat er geen onzekerheid meer is. “Het vormen van een nieuwe coalitie wordt erg lastig.”
Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA, lijkt ook te denken aan een centrumlinkse coalitie. “Voor een meerderheid moeten Macron en Mélenchon gaan samenwerken”, schrijft hij op X.
Meer macht voor Commissie
Ook in Europa zal de impact van de nieuwe Franse machtsverdeling niet onopgemerkt blijven. Louise van Schaik, onderzoeker bij het Nederlandse onderzoeksinstituut Clingendael, stelt dat de politieke situatie in zowel Duitsland als Frankrijk een negatieve invloed kan hebben op de voortgang van het Europese integratieproces.
“Duitsland lag al wat lam omdat de coalitie daar niet lekker loopt, en nu krijgt Frankrijk daar ook last van,” legt Van Schaik uit. Dit is volgens haar zorgwekkend, vooral omdat “Macron een hele duidelijke visie over de EU had, en dat zijn we nu kwijt. Iemand moet dat overnemen.” Van Schaik suggereert dat als Ursula von der Leyen wordt herkozen door het Europees Parlement, zij mogelijk meer vrijheid zal pakken om de leiding te nemen.
Van Schaik merkt ook op dat Nederland nu meer de “odd one out” is geworden, met een politieke verschuiving naar links in zowel het Verenigd Koninkrijk als Frankrijk. Al wil zij niet spreken van een linkse wind. “Wat we momenteel zien kan beter verklaard worden door een anti-establishment en anti-elite-houding. Dit leidt tot meer stemmen aan de flanken van het politiek spectrum, zowel op links als rechts.”
Gehakt
Ondanks de politieke onrust in Frankrijk wijst Van Schaik erop dat Macron volgend jaar nieuwe verkiezingen kan uitschrijven, waardoor het land niet jarenlang volledig verlamd zal zijn. Bovendien benadrukt zij dat nu RN in Frankrijk niet de verwachte doorbraak heeft gemaakt, dit ook een tegenslag betekent voor uiterst rechts elders in Europa.
“Er is geen derde grote stem bijgekomen in Frankrijk die samen met leiders als Orbán, Fico, Wilders, en Meloni een front had kunnen vormen in de Europese Raad. Dit is dus zeker een klap voor radicaal-rechts in Europa.”
Iets wat mogelijk ook de hevige reactie van Wilders op een blije tweet van Timmermans verklaart. “Ik twijfel helemaal niet [over de door Timmermans gestelde overwinning van linkse samenwerking, red.]. We hebben gehakt van je gemaakt in november en zullen gehakt van je blijven maken met je linkse samenwerking,” aldus de PVV-voorman op X.