“De overstromingen zijn niet alleen een nationale tragedie, maar ook een Europese”, aldus Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Bij natuurrampen, zoals de overstromingen in Spanje, laten EU-leiders vaak snel hun steun horen. Het dodental in Valencia is gestegen naar 155 en 150.000 mensen zitten zonder elektriciteit. Een paar honderd Nederlandse toeristen kwamen vast te zitten. Von der Leyen verzekerde de Spaanse president Pedro Sanchez dat hij kan rekenen op Europese steun. Maar wat betekent die solidariteit concreet? Hier spelen twee belangrijke EU-initiatieven een rol: het EU-mechanisme voor civiele bescherming en Copernicus satellieten.
Wat de EU kan doen bij crises
Natuurrampen houden zich vaak niet aan landsgrenzen. Daarom richtte de Europese Commissie het EU-mechanisme voor civiele bescherming op, dat de samenwerking tussen de lidstaten en buurlanden versterkt in crisissituaties. Het mechanisme kan door de EU-lidstaten en omringende landen worden geactiveerd en stelt de Europese Commissie in staat om de crisisrespons te coördineren. Ook kunnen ze bijdragen aan 75 procent van de transport- en operationele kosten voor de inzet.
Naast het EU-mechanisme voor civiele bescherming biedt de Europese Unie ook ondersteuning via Copernicus. Dit is een EU-programma dat data verzamelt via satellieten en sensoren. Zo ook bij de overstromingen in Spanje. Dankzij deze “ogen van Europa op aarde” kunnen lokale overheden en hulpdiensten heel nauwkeurig zien waar de meeste hulp nodig is. Zo kunnen ze reddingsteams naar de zwaarst getroffen gebieden sturen.
De impact van klimaatverandering
Natuurrampen zoals die in Spanje van deze week komen, zeer waarschijnlijk door klimaatverandering, steeds vaker voor. In Europa zijn overstromingen het meest voorkomend. In de afgelopen 30 jaar hebben overstromingen tot wel 3000 doden en 170 miljard euro aan economische schade geleid. In september van dit jaar zorgde storm Boris voor doden en schade in centraal- en Oost-Europese landen. “Dit is de dramatische realiteit van klimaatverandering en we moeten ons voorbereiden om ermee om te gaan”, zei Commissievoorzitter Von der Leyen.
Europa niet voldoende voorbereid op toekomstige crises
Maar hoe voorbereid is Europa? Volgens een rapport van voormalig Fins president Sauli Niinistö dat deze week werd gepresenteerd heeft Europa nog veel stappen te zetten om voorbereid te zijn op toekomstige crises. In zijn rapport adviseert hij om aan een holistische voorbereiding voor crises te bouwen, die alle overheidsniveaus maar ook alle lagen van de samenleving meeneemt.
Daarop reageerde Von der Leyen in een persconferentie instemmend. De EU heeft volgens haar “vaak alleen maar gereageerd”. Een staat van paraatheid moet ook volgens haar onderdeel worden van de Europese mindset. Ze zal dit daarom meenemen in de aankomende “strategie van de paraatheidsunie” van de nieuwe Europese Commissie. Deze strategie zal zich richten op hoe Europa zich kan voorbereiden op toekomstige bedreigingen, zowel in het geval van natuurfenomenen, militaire dreiging als ook technologische veranderingen.
